در میزگرد مهر تشریح شد؛
بررسی ابعاد مختلف انتقال قوچ و میش های تپال
گل ارکیده: سازمان محیط زیست به بهانه تغذیه یوزپلنگ ها می خواهد بخش زیادی از قوچ و میش های تپال شاهرود را به توران انتقال دهد کارشناسان اما عقیده دارند این طرح شکست خواهد خورد.
خبرگزاری مهر، گروه استانها، مهناز همتی؛ سازمان محیط زیست تصمیم گرفته تپال که غنی ترین منطقه به لحاظ وحوش و حیات طبیعی است را دستخوش تغییر قرار دهد آن هم به این شکل که کل و بزهای این منطقه را زنده گیری کرده و به توران منتقل کند تا در یک برنامه با مشارکت بخش خصوصی این وحوش در توران شاهرود قرار گیرند.
کارشناسان و اصحاب رسانه بر این باورند که این طرح از پیش شکست خورده است و از همه مهم تر این که مجریان این طرح ها کارنامه درخشانی ندارند برای مثال اداره کل محیط زیست استان سمنان حتی از انتقال ۱۰ گور از توران به گرمسار در مرحله اول بصورت سالم مشکل داشت حالا می خواهد این حجم از کل و بزها را از جایی بجای دیگر منتقل سازد!
در یک میزگرد با حضور کارشناسان و مسؤولان محیط زیست به این مساله می پردازیم. در این میزگرد مرتضی فرخی معاون محیط طبیعی سازمان محیط زیست استان سمنان، سید مجید مقدم خرازیان مدیر کل دفتر حیات وحش و تنوع زیستی سازمان محیط زیست، بهاره شهریاری مسؤول امور یوز سازمان محیط زیست، محمدعلی عباس نژاد نماینده رسانه های مطالبه گر، امین ولیان کنش گر محیط زیست و مدرس حیات وحش، امیر حسین ولیان دبیر جمعیت دیده بان طبیعت شاهرود و مهناز همتی خبرنگار حوزه محیط زیست خبرگزاری مهر استان سمنان حضور دارند.
برای یوزها طعمه درست می کنیم
فرخی: درباب انتقال قوچ و میش های منطقه شکار ممنوع تپال به پارک ملی توران شاهرود موضوع در اختیار داشتن طعمه های یوز و وارد شدن بخش خصوصی به عنوان کار مشارکتی در انجام این مهمست کمبود امکانات، نیروی انسانی، خشکسالی، تغییر اقلیم، شکار و دیگر عوامل عمده ترین دلایلی که می طلبد تا بیش از پیش به مشارکت جوامع و بخش خصوصی اهتمام ورزیم.
برای پشتیبانی از یوز با شرکتی در امتداد اجرای این کار وارد مذاکره شده و توافق نامه بین شرکت مذکور و سازمان محیط زیست منعقد شده است بحث انتقال حیات وحش نه درباب پارک ملی توران بلکه در کل کشور بین زیستگاه ها، استانها و شهرها در حال انجام می باشد که یکی از این موارد انتقال همین قوچ و میش های منطقه شکار ممنوع تپال به پارک ملی توران یعنی از یک زیستگاه به زیستگاه دیگر در خود شهرستان شاهرود است.
به غیر از قوچ و میش منطقه تپال مقرر است تعدادی آهو نیز از خراسان رضوی و شمالی به پارک ملی توران انتقال پیدا کند و این مساله همچون مسئولیت های اصلی و برنامه ریزی های کلان محیط زیست کشور است درباره ی این سوال که چرا منطقه شکار ممنوع تپال باتوجه به غنی بودن به لحاظ گونه و جمعیت قابل قبول حیات وحش تا حالا ارتقا پیدا نکرده باید گفت قسمتی از این منطقه تپال در محدوده شهرک صنعتی و کارهای اقتصادی قرار دارد و در صورت ارتقا طبق قوانین کارهای صنعتی در آن نباید انتقال بیافتد.
برای ارتقای منطقه نیازمند موافقت وزارت صمت و منابع طبیعی و وزارت جهاد کشاورزی هستیم و وجود کارهای اقتصادی عمده ترین دلیل که در بحث کلان کشور از آن استقبال نمی شود اما بطور قطع بی گمان مردم شاهرود باید بدانند که ارتقا منطقه شکار ممنوع تپال به منطقه حفاظت شده در دستور کار است تا بوسیله بندهای دیگری بتوانیم سریع تر به این مهم نائل شویم.
باور به مشارکت داریم!
خرازیان: به بحث مشارکت نه در شعار بلکه در عمل معتقد هستیم و بر این باوریم که ظرفیت مردمی پای کار حضور یافته و اقدامی برد برد برای بهبود عرصه های طبیعی و وضعیت محیط زیست گونه ها انجام دهیم اگر فرد یا تیمی برای زنده گیری و انتقال حیات وحش و پروژه هایی نظیر آن توانمند و غنای خوبی نیز دارد حتما از این ظرفیت استفاده می شود که هم اکنون طبق توافق نامه با شرکتی درباب انتقال و استقرار قوچ و میش های منطقه شکار ممنوع تپال این اقدام کلید خورده است.
باید اذعان داشت که توران با وسعتی بیش از یک میلیون هکتار ۲۰ برابر تهران را در خود جای داده است پس در مطالعات اولیه به این نتیجه رسیدیم به علت کمبود نیرو و نبود منابع آبی و کمبود طعمه برخی قسمت های این منطقه وسیع به درستی حفاظت نشده است و امید داریم با آوردن این فاکتورها به منطقه بتوانیم یوز را به این مناطق از دست رفته بازگردانیم.
گام نخست پروژه پس از انتقال در قرنطینه قرار دادن در فضای محصور و سپس رها سازی در منطقه است که در مقابل شرکت مذکور باید امنیت، غذا و آب مورد نیاز این تعداد طعمه یوز را تامین کند و سود شرکت مربوط از موالیدها تامین شود.
تجربه گورها موفق بود
انتقال هر گونه زیر نظر دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان محیط زیست صورت می گیرد و تا زمانی استعلامی گرفته نشود هیچ انتقالی انجام نخواهد شد که درباره ی شاهرود نتیجه این استعلام مثبت بود. موضوع ژنتیک گونه قوچ تپال و پارک ملی توران نیز زیر نظر یکی از دفاتر زیستگاه سازمان محیط زیست انجام شدند.
در بحث زنده گیری و انتقال تجربه کمی در ایران وجود دارد پس در مورد انتقال گورخرها از پارک ملی توران شاهرود به پارک ملی کویر گرمسار شاهد تلفات بالا بودیم اما همین تجربه تلخ کمک کرد تا برای دومین بار کار با حساسیت بیشتری و بدون تلفات اجرا شود
تقریباً چهل سال در منطقه گرمسار هیچ گوری وجود نداشت به این باور داریم که اگر کار اصولی پیش می رفت بجای سی گور حالا شاید شاهد ۱۰۰ رأس گور در این منطقه و اجرای کامل احیای زیستگاه پارک ملی گرمسار بودیم. باور داریم این اقدام زنده گیری حیات وحش کار بسیار سختی است و هیچ فرد، نهاد یا ارگانی نمی تواند تضمین دهد که موضوع بدون تلفات صورت گیرد.
یکی از برنامه های مدیریتی سازمان محیط زیست موضوع جا به جایی حیات وحش است که گونه به گونه، شرایط، اقلیم و توپوگرافی منطقه این انتقال و نحوه آن متفاوت می باشد. قضیه بنای بر پنهان کاری نبوده است بلکه شاید آگاهی رسانی خوبی در این عرصه انجام نشده است و به این نیز باور داریم عملکرد خود سازمان نیز در قبال یوز مورد قبول و رضایت بخش نبوده است. برای انجام فنس کشی از سال ۹۱ کار دنبال شد تا بتوان بودجه ای از وزارت راه گرفت که تا سال ۹۸ موفق به انجام آن نشدیم.
انقراض یوزها
شهریاری: آخرین نسلی هستیم که می توانیم از این چند یوز باقی مانده حمایت و از انقراض آن پیشگیری نماییم به برکت وجود اطلاع رسانی و آگاهی بخشی ها توسط رسانه ها و سمن ها شاهد دغدغه پشتیبانی از یوز در گوشه کنار ایران از شمال تا جنوب و شرق تا غرب هستیم و این برای مردم شاهرود که در قلب این زیستگاه هستند تعصب یوز بیشتر است و همه یقین داریم گاهی می توان با یک تصمیم کوچک سرنوشت یک گونه را متحول و گرفتار تغییر نمود.
حدود هفت الی هشت یوز شناسنامه دار در منطقه شناسایی شدند برآورد جمعیت یوز تخمین سی قلاده است و این وظیفه هر ایرانی که با هر طریق ممکن بتواند به حفظ این تعداد کمک و موجب ازدیاد آنها شود پس سازمان برنامه همه جانبه را در شش راهبرد تعریف کرده که همه این موارد بر روی برد سایت سازمان به تفضیل گنجانده شده است.
برای صیانت از یوز باید کار آموزش، اطلاع رسانی، تعامل با جوامع محلی، خروج دام از منطقه و غیره باهم صورت گیرد و نمی توان نقش یکی از آنها را حتی نادیده گرفت. از طرفی نیک می دانیم که بدون مشارکت مردم امکان صیانت از زیستگاه وجود ندارد و باید با مشارکت بخش خصوصی برخی اقدامات را پیش برد.
ماجرای تلخاب و ناتوانی محیط زیست از بیرون کردن دامدار
در مورد این سوال که چرا بجای فنس کشی اصولی بر روی طعمه یوز و انتقال حدود پنجاه رأس قوچ و میش و تعدادی آهو تمرکز کردیم باید گفت متولی اصلی پروژه فنس کشی وزارت راه است که محیط زیست از ۲۰ سال قبل کار این مذاکرات را به جد پیگیری کرده است.
نتیجه دو سال تلاش مداوم برای امن کردن جاده اختصاص بودجه از وزارت راه شد اما بودجه بصورت عملی وارد پروژه نشد و بجای دیگر رفت. در این میان با اختصاص ۲۰ میلیارد تومان کار روشنایی حدود دو و نیم کیلومتر مسیر پر ریسک عبور یوز انجام و محور روشن شده است برای جذب ۲۰ میلیارد تومان دیگر اعتبار این طرح فنس کشی محیط زیست دنبال راهکارهای عملی انتقال بودجه به محیط زیست است.
درباره مساله واگذاری مجدد مرتع تلخاب به مرتع دار نیز باید گفت در این مورد باید رسیدگی به مردم و تعامل نیز در دستور کار قرار می گرفت پس با عنایت به این که یوز تلخاب در این محدوده رفت و آمد داشت مرتع با کمک بخش خصوصی خریداری شد اما در ادامه بنا به دلایلی ناگزیر به بازگرداندن مرتع شدیم.
هزینه تراشی ممنوع
عباس نژاد: متأسفانه صبحت ها به نحوی که انگار همه تصمیم گیری ها از قبل انجام شده است اگر قرار بود حرف کارشناسان، رسانه ها و ان جی اوها را بشنوند پیش از انجام کار باید ابتدا نقطه نظرات این سو نیز شنیده می شد. انتقال یک قصه اما از این سو اصل را فراموش و بدنبال فرع هستند در منطقه توران زمانی مجوز معدن داده می شود آثار زیان بار آن بیش از موارد دیگر نظیر نبود طعمه برای یوز است.
فکر می نماییم توران غنی از حیات وحش است و همین عمده ترین دلیلهای بروز شکار در منطقه است تا این حد که اعلام گردید سال قبل ۲۰۰ رأس حیوان در این منطقه شکار شده است اگر این تعداد شکارچی را مورد آموزش قرار دهیم بمراتب هزینه کمتری را نسبت به انتقال پنجاه رأس قوچ و میش به توران خواهیم پرداخت و در صورت انتقال موفق ممکنه مورد شکار شکارچیان منطقه واقع شوند.
خود موضوع انتقال نیز دیگر دغدغه رسانه ها است که تجربه ناموفق انتقال گورخر هنوز از اذهان عمومی پاک نشده است و بطور قطع در انتقال این پنجاه رأس قوچ و میش نیز شاهد تلفات بالا خواهیم بود. رسانه ها انتظار داشتند باتوجه به پتانسیل های موجود منطقه شکار ممنوع تپال به منطقه حفاظت شده ارتقا می یافت در عمل اما می بینیم که حیات وحش منطقه را به تاراج می برند و ای کاش پیش از هر گونه تصمیم رایزنی با دوستداران محیط زیست و رسانه ها صورت می گرفت.
ماجرای چغندرسر
در منطقه داخل توران سه چشمه وجود دارد دقیقاً در کنار یکی از این آبشخورها که محل استفاده گونه های مختلف همچون یوز است معدن چغندرسر را واگذار کردند و معدن درحال کار است این را رها کرده و موضوع طعمه یوز را پیش می کشند. این طرح از نظر اهالی رسانه پروژه موفقی نیست و شکست خورده است.
بهره بردار هم سهمی از این طرح می خواهد و در نتیجه خیلی نمی توان امیدوار بود که این طرح برای بقا یوز است. غذای قالب یوز آهو و جبیر و خرگوش است در صورتیکه سازمان قصد انتقال قوچ کوهستان به کویر را دارد که مشخصاً نشان میدهد این انتقال فقط برای یوز تنها نیست.
محیط زیست مرتع تلخاب را خریده و با بازگشت مجدد بهره بردار باردیگر آنرا باز گردان کردند و بازگشت مجدد با هزار رأس گوسفند چه معنا می تواند داشته باشد؟ اگر این عوامل رفع شوند خود به خود به وضوح خواهیم دید که طعمه یوز نیز زیاد و در دسترس اینگونه قرار خواهد گرفت.
پروژه از اول شکست خورده است
امین ولیان: طرح انتقال قوچ و میش برای طعمه یوز پروژه ابتری است انگار شیپور را سر و ته گرفته و در آن می دمند به صورتی محیط زیست در منطقه توران به صورتی زورش به صنعت و معدن، اداره راه برای ایمن سازی راه، خروج دام و شتر و سگ ها گله و کاهش آنها، خرید مرتع و عدم ورود عشایر به منطقه توران نمی رسد و هیچکدام از این کارها را نمی تواند انجام دهد.
به این نتیجه رسیدند که جانوران حیات وحش زیر سیطره ما هستند می توانیم با صدور مجوزی به این شکل کار انتقال را انجام دهیم بطور خلاصه اگر طرح واقعاً برای نجات یوزپلنگ بود شاید می شد وارد بحث شد ولی عملاً با موارد مبهم بسیاری مواجه شدیم. به عنوان مثال از یک مرتع دار مرتعی را با قیمت گزاف خریداری کردند این دامدار به علت پیدا نکردن مرتع جایگزین باردیگر برای سال جاری هزار رأس گوسفند خودرا مجدد به زیستگاه تلخاب آورده است و محیط زیست با مماشات نسبت به این مساله رفتار کرده است.
انجمن یوز مجبور به جمع آوری دوربین های تله ای منطقه تلخاب ناشی از نبود امنیت در منطقه به خاطر چوپان و گوسفند شده است. محیط زیست در قبال این مساله کم کاری و سستی کرده است و الان برای تامین غذای یوز در محوطه یک و نیم هکتاری توران بدنبال کلید زدن انتقال پنجاه رأس قوچ و میش منطقه شکار ممنوع تپال به پارک ملی توران شاهرود است که می دانیم و مسؤولان نیز بر آن اذعان دارند که طرح بدون تلفات نخواهد بود.
بسترها دیده نشده است
شائبه این حرکت برای یوز پلنگ است و ما هم به عنوان فعالان محیط زیست آنرا بپذیریم بطور قطع این طور نیست چونکه طرح ناقص است و در آن خلل های زیاد وجود دارد. بستر افزایش وحوش منطقه تپال به علت کار رسانه ای، آگاهی بخشی و کار گروهی سمن ها و فرهنگ خود مردم است. به عنوان عضوی از یک سمن زیست محیطی این ادعا را داریم که در این خصوص همایش برگزار و کار داوطلبان آموزش در مدارس شاهرود و روستای سطوه به انجام رسیده است. همه این عوامل موجب شد تا شکارچیان بسیاری تفنگ را زمین گذاشته و عضوی از جامعه بزرگ فعالان محیط زیست شوند.
متأسفانه این بستر دیده نشده که چرا وحوش این منطقه تپال افزایش پیدا کرده و در مقابل با کاهش جمعیت حیات وحش در توران مواجه شدیم و درمان آن تصمیم اولتیماتوم سازمان بدون نظر کارشناسان مستقلی از سازمان نیست.
برای نجات یوز آسیایی زنجیره ای پر شمار از اقدامات را لازم داریم
امیرحسین ولیان: برای افرادی که در سازمان محیط زیست برای نجات یوز آسیایی برنامه ریزی می کنند از یک سو شاید جای امیدواری بود که هنوز مساله یوز فراموش نشده و جز دغدغه های اصلی سازمان است اما انتقاداتی نیز به برنامه های سازمان درباب صیانت از یوز وجود دارد.
برای نجات یوز آسیایی زنجیره ای پر شمار از اقدامات را لازم داریم و با تک اقدام امکان ندارد موفق باشیم. با اهمیت ترین قسمت های این زنجیره سطح حفاظت زیستگاه که دست شکارچی بدون مجوز را از منطقه کوتاه کند، سپس مراقبت از تلفات جاده ای با انجام فنس کشی درست و کامل، خروج دام و سگ های گله و شتر، کم کردن یا خارج ساختن فعالیت معادن و آخرین اقدام اگر لازم بود طعمه ای هم برای یوز به منطقه ببریم.
اگر اقدامات فوق را انجام دهیم یعنی دام را خارج و حفاظت را ارتقا ببخشیم خود به خود طعمه های یوز نیز افزایش خواهد یافت که شاهد اتفاق خوبی مثل تپال باشیم. هنوز فراموش نکردیم که در این زیستگاه توران زمانی آمار بالای هزار رأس از هر یک از این چهارپایان داشته است چرا به این فلاکت افتاد که بخواهیم پنجاه قوچ را بخواهیم به توران انتقال دهیم این نشان دهنده این که توران رها و حفاظت درستی از آن نشده است.
فرصت آزمون و خطا نیست
از این اقدامات هیچکدام به انجام و نتیجه نرسیدند و در هرکدام اندک ناتمام صورت گرفت که بدترین حالت آن موضوع چرای دام است که باخبر شدیم مرتع خریداری شده تلخاب شاهد حضور مجدد دام در منطقه هستیم. ابر یوز منطقه با توله هایش در این منطقه پرسه می زند و خطر سگ های گله در آن وجود دارد و شاید هر لحظه بخواهند سگ ها یوزه ای جوان و بی تجربه را مورد حمله خود قرار دهند و به این راحتی سازمان از کنار آن رد شده و بطور جدی روی تصمیم خود در خصوص این که اینجا خریداری شده و مرتع دار اجازه ورود ندارد، پافشاری کند.
در مورد محیط زیست فرصتی برای آزمون و خطا نیست و از طرفی تعاملی نیز با وزارت صمت صورت نگرفته و شاهد فعالیت و صدور مجوز معادن جدید در منطقه هستیم. در مورد فنس کشی نیز می شود گفت بیشتر یک شوخی بود تا حرکتی در امتداد حفاظت یوز؛ در همین منطقه عباس آباد بیش از ۲۰۰ رأس شکار بدون مجوز آهو صورت گرفت اگر دست شکارچی این قدر باز است بردن این پنجاه قوچ و میش (در صورت نداشتن تلفات) در حقیقت هدیه ای برای شکارچیان است.
در این زنجیره اقدامات هیچ کاری موفق نبوده است و از آنجائیکه زور سازمان به وزارت راه، وزارت صمت، مرتع دار و بهره بردار نرسید در این میان دیواری کوتاه تر از حیات وحش پیدا نکردند و این الگو کامل نیست و طرح، تیری در تاریکی است. پروژه جز ایجاد ضرر و زیان برای تپال آورده دیگری ندارد. جمع بندی این که فعالان محیط زیست و رسانه ها مجاب نشدند که این کار فایده ای برای یوز داشته باشد.
منبع: golorkideh.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب