گزارش گل اركیده؛
اصفهان در چاله های خودساخته فرو می رود
گل ارکیده: زلزله خاموش که با زخم کاری بر میراث تاریخی اصفهان خودنمایی می کرد با فروریزش های سلسله وار زمین آشکارتر شده است و دیار نصف جهان را در چاله های خودساخته فرو می برد.
خبرگزاری مهر - گروه استان ها- ندا سپاهی: زیرپای شهر تاریخ و تمدن به قدری سست شده که با یک بارندگی یا ترک خوردگی لوله آب و فاضلاب، زمین فرو می ریزد و جاده و خیابان دهان باز می کند.
فروریزش های سلسله وار خیابان های شهر اصفهان که اخبار آن امسال در رسانه ها پُرتکرار شده است مساله روز گذشته و امروز این دیار نیست کمااینکه برخی حوادث فرونشستی آن مسکوت می ماند.
خبرگزاری مهر فروردین ۱۴۰۱ در پی وقوع چندین حادثه فرونشستی در شهر اصفهان گزارشی با عنوان «تنش زیر پای اصفهان / تکرار حادثه ریزش خیابان ها غیرعادی است» منتشر نمود که در آن روزها از طرف مسؤولان محلی مورد تردید و انکار قرار گرفت و بجای چاره اندیشی و اقدام عاجل، بر معلول که ترک خوردگی لوله های فرسوده آب و فاضلاب بود، به عنوان عامل حوادث فروریزش خیابان ها تاکید گردید.
۹ حادثه فروریزش زمین در شهر اصفهان طی ۲ ماه
این روزها اما مسؤولان اصفهانی به تأثیر فرونشست زمین بر ترک خوردگی لوله ها و تأسیسات و فروریزش های سریالی خیابان های اذعان می کنند. در همین ارتباط مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان با اشاره به وقوع ۹ مورد حادثه شکستگی لوله های آب و فاضلاب در کلانشهر اصفهان و فروریزش خیابان های این شهر از شروع سال جاری تاکنون، به خبرنگار مهر می گوید: باید توجه داشت که فرونشست زمین این شرایط را شدت بخشیده است.
قدمت شبکه فاضلاب شهری اصفهان به ۶۶ سال و طول این شبکه به بالای سه هزار و ۶۰۰ کیلومتر می رسد. منصور شیشه فروش با اشاره به فرسودگی شبکه آب و فاضلاب اصفهان می افزاید: از ۳۰۰ کیلومتر خطوط فاضلاب فرسوده کلان شهر اصفهان ۴۴ کیلومتر آن در اولویت بازسازی بوده و نیاز است وزارت نیرو اعتبارات ویژه در امتداد تسریع بازسازی خطوط فرسوده فاضلاب اصفهان را تامین کند.
فرونشست نامتقارن عامل تنش بر زیرساخت های شهری اصفهان
اما علی بیت الهی رییس بخش زلزله و خطرپذیری تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در واکنش به وقوع ۹ مورد فروریزش زمین در شهر اصفهان طی ۲ ماهه گذشته، اظهار می کند: فروریزش های سریالی اصفهان بهر دلیلی مانند آب شستگی ناشی از گسیختگی لوله های آب و یا فرسایش های تونلی و … باشد، بدون تردید عامل اصلی و اولیه آنها فرونشست زمین و خصوصاً وجود گرادیان بالای فرونشست زمین در سراسر محدوده اصفهان است.
وی می افزاید: فرونشست زمین و مهم تر از آن فرونشست نامتقارن زمین سبب وارد آمدن تنش به زیرساخت ها نظیر لوله های آب شده و سبب انحنا و در نهایت گسیختگی آنها می شود و در نهایت آب شستگی ناشی از گسیختگی های لوله ها که خود ناشی از فرونشست گسترده زمین در کلان شهر اصفهان است، منجر به فروریزش های سانحه زا و خطرناک در اصفهان می شود.
فرونشست زمین ۶۰۲ دشت کشور را تهدید می کند، در این بین دشت اصفهان- برخوار که کلانشهر اصفهان در آن واقع شده است بنا بگفته کارشناسان سازمان زمین شناسی کشور شرایطی فوق بحرانی و خطرناک دارد. خطرناک اعلام شدن وضعیت فرونشست دشت اصفهان- برخوار در میان سایر دشت ها، به سبب واگرایی خاک آبخوان و پروسه نامتقارن فرونشست اصفهان است در صورتیکه مراکز جمعیتی بسیار و صنایع مختلفی بر روی آبخوان اصفهان مستقر است.
۸۰۰ هزار واحد مسکونی در شهر اصفهان روی خط فرونشست
طبق برآوردها جمعیتی بیش از ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر و حدود ۷۵۰ هزار تا ۸۰۰ هزار واحد مسکونی در شهر اصفهان در زون خطر فرونشست هستند؛ علاوه بر این اِلمان های ساختمانی، تأسیسات و زیرساخت ها و آثار تاریخی باارزش این شهر بر اثر فرونشست زمین گرفتار لطمه می شود و ده ها پمپ بنزین و گاز، بیمارستان ها، هتل ها، ایستگاه های آتش نشانی و مراکز دولتی، صنعتی، پزشکی، و صدها مدرسه و مسجد در اصفهان با خطر فرونشست و فروچاله روبرو است.
نرخ فرونشست سالانه دشت اصفهان- برخوار بین ۱۵ تا ۲۰ سانتیمتر اعلام می شود که این عدد پنج برابر میانگین جهانی است. آبخوان اصفهان در حالی سالانه یک متر اُفت سطح آب دارد و تا ۲۰ سانتیمتر فرو می نشیند که چهار میلیمتر نشست زمین در سال در جهان بحران آب نامیده می شود. بنا بر مطالعات انجام شده از سال ۱۳۶۰ تا حالا بیش از سه میلیارد مترمکعب آب از منابع زیرزمینی دشت اصفهان- برخوار تخلیه شده و این در حالیست که این دشت از سال ۴۵ شمسی در فهرست دشت های ممنوعه بوده است.
در دشت هایی که ممنوعه اعلام می شود باتوجه به افت سطح آب زیرزمینی در آنها اجازه حفر چاه جدید داده نمی شود و برداشت ها باید طبق قوانین تعیین شده، صورت گیرد.
این در صورتیکه به رغم ممنوعه بودن دشت اصفهان- برخوار از دهه ۶۰ تا حالا هزاران حلقه چاه با مجوز و بدون مجوز در این دشت حفر شده است. چاه های عمیق و نیمه عمیقی که شیره جان زمین را می مکند.
بر اساس آمار یک هزار و ۴۸۰ حلقه چاه بدون مجوز و چهار هزار و ۸۰۰ حلقه چاه مجوز دار در دشت اصفهان -برخوار وجود دارد که خیلی از آنها همچون چاه های حریمی از زمان خشکیدن رودخانه زاینده رود و کاهش منابع آب سطحی حفر شدند.
به رغم هشدارهای کارشناسان درباره ی وضعیت وخیم فرونشست اصفهان طی سالهای اخیر اما در عمل اقدام عاجلی برای کنترل این سرطان بدخیم نشده است.
کنترل فرونشست اصفهان در بن بست انکار و تعویق
در این ارتباط بهرام نادی عضو هیأت علمی دانشکده مهندسی عمران و ژئوتکنیک دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد به خبرنگار مهر می گوید: نبود وحدت رویه برای کنترل فرونشست در اصفهان یک مساله حاکمیتی است و با وجود هشدارها و مطالعات طی سالهای اخیر، قاعدتاً می بایست به این نتیجه می رسیدیم که برای این پدیده دنبال راهکار باشیم.
وی می افزاید: بنظر می رسد که یکی از روش های مدیران در مقابل این پدیده در اصفهان راهکار تعویق است برای اینکه هیچ اقدامی برای کنترل فرونشست شروع نشده است در صورتیکه می دانیم اتفاقی که رخ می دهد چیست و علت ها و راهکارهای آن مدل سازی شده، فرونشست از عواملی است که می تواند بر شکستگی لوله ها تأثیر گذار باشد و می دانیم که افت سطح آب زیرزمینی سبب فرونشست می شود.
عضو کارگروه تخصصی فرونشست اصفهان تصریح می کند: بدین سبب برای حل این معضل از منشأ، راهکار این است که فکری به حال مدیریت و نگهداری منابع آب زیرزمینی شود در صورتیکه متأسفانه چنین اقدامی نمی شود یا اگر شده باشد درخور مشکل نیست.
نادی با اعلان اینکه حل مساله فرونشست یک دیدگاه کلان نیاز دارد، خاطرنشان می کند: یک دیدگاه ملی و حاکمیتی لازم است که این معضل را حل کند برای اینکه متأسفانه خیلی از مناطق در ایران درگیر فرونشست هستند.
تداوم مسیر فرونشست
عضو کارگروه تخصصی فرونشست اصفهان با اشاره به این که ۵۲ درصد لوله های فاضلاب شهری اصفهان پوسیده است، می افزاید: لوله های سیمانی فاضلاب شهری اصفهان بیش از نیم قرن عمر دارد و در این شرایط بارندگی که اتفاق می افتد و آب جاری می شود سقف این سیستم فاضلاب فرو می ریزد چون لوله سیمانی وجود ندارد و از بین رفته است. سقف که پایین می رود خیابان و جاده را هم پایین می کشد.
وی با اعلان اینکه مسؤولان در بخش فاضلاب می توانستند مستقل سرمایه گذاری کنند اما در این قسمت هم سرمایه گذاری انجام نشده است، خاطرنشان می کند: راه حل فوری برای جلوگیری از حوادث فروریزش های ناشی از شکستگی خطوط فاضلاب تعویض لوله های فرسوده است؛ همین طور لازم است با سیستم نفوذگر زمین نقاط بحرانی لوله ها و حفره ها را اندازه گیری و با لوله های پلیمری تعویض کرد. این اقدام موقتی و کم هزینه تر است.
این استاد دانشگاه با اشاره به این که قسمتی از راهکار کنترل فرونشست وابسته به مدیریت منابع آب است، اضافه می کند: باید توجه داشت که هم اکنون دیدگاه کلان درباب کنترل فرونشست زمین وجود ندارد و بنا بر این مسیر ذی نفعان، مسیری نیست که در امتداد کنترل فرونشست باشد و ادامه مسیری است که فرونشست ادامه پیدا کند.
نادی می افزاید: از یک سو کشاورزی توسعه می یابد و از طرف دیگر صنعت و جمعیت؛ به بیان دیگر میزان برداشت ما از منابع آب زیرزمینی از میزان ورودی آب بیشتر است، اگر کسری آبخوان داریم از طرفی صنعت و جمعیت توسعه می یابد و این در امتداد افزایش برداشت ها است و کمتر نمی گردد.
وی ادامه می دهد: برای کنترل این شرایط یا باید آورد آب را افزایش داد مانند طرح های انتقال آب یا مدیریت راندمان آب را با منابع محدود و مصارفی که وجود دارد، در پیش گرفت که سرمایه گذاری و اعتبارات در اینجا مطرح می شود.
کنترل فرونشست نیازمند اعمال نظام و قانون حوضه های آبریز
در همین ارتباط حامد یزدیان نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی درباب تامین اعتبار برای اجرای برنامه جامع کنترل فرونشست زمین به خبرنگار مهر می گوید: قانونی درباره ی فرونشست نداریم در صورتیکه تعاریفی که مورد اجماع، وفاق و پذیرش همگان باشد و متناسب آن بودجه اختصاص پیدا کند و رصد شود نیاز به قوانینی دارد که باید در مجلس دوازدهم پیگیری شود.
نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی خاطرنشان می کند: باید توجه داشت که قسمتی از اقدامات برای کنترل فرونشست بودجه خاصی نیاز ندارد و در حقیقت باید نظم و نظام و قانون را در حوضه آبریز اعمال نماییم که همچون آنها جریان دائمی آب در رودخانه زاینده رود است.
یزدیان ادامه می دهد: واقعیت این است که کنترل فرونشست یک عزم جمعی نیاز دارد تا در اولویت بودن نیازهای زیست محیطی را بپذیریم و در میان نیازهای مختلف حتی شرب، صنعت و کشاورزی، به این مهم دقت نماییم.
وی تاکید می کند: نیازهای زیست محیطی حوضه آبریز به سبب فرونشست زمین بسیار جدی است و اگر عزمی برای اولویت بخشیدن آن ایجاد شود، فکر می کنم با بودجه های معمول پروژه های انتقال یا تامین آب بتوانیم فرونشست اصفهان را نیز کنترل نماییم.
به گزارش گل ارکیده به نقل از مهر، طبق مطالعات مرکز تحقیقات راه و شهرسازی، حداقل دبی جریان آب ثابت در رودخانه زاینده رود باید ۱۵ مترمکعب بر ثانیه در شهر اصفهان باشد که این میزان یعنی سالانه نزدیک به ۴۷۰ میلیون مترمکعب آب باید از زیر سی وسه پل و پل خواجو عبور کند تا مشکل فرونشست زمین در این شهر متوقف شود.
قابل توجه این که در یک سال با بارش های نرمال، مجموع آورد زاینده رود به همراه تونل های انتقال آب، بیش از یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون مترمکعب است.
به بیان ساده تر با کمتر از یک سوم آورد حوضه زاینده رود می توان فرونشست زمین در اصفهان با شش هزار بنای تاریخی را متوقف کرد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب