چرا درخت سرو بر دیواره های كاخ پرسپولیس حكاكی شده؟
گل اركیده: شاید «درخت» برای خیلی از مردم مدلول و مفهومی عام داشته باشد ولی برای برخی هم خصوصاً آنهایی كه در مناطق خشك و كویری همچون یزد زندگی می كنند، تعریفی متفاوت و خاص دارد بطوریكه تقدس درخت برای یزدی ها به حدی است كه در خیلی از آداب و رسوم قدیمی تا كنون آنها رد پای درخت دیده می شود؛ از شكل و شمایل درخت سرو در نخل امام حسین(ع) تا مهریه كردن یك اصله درخت بارور به نوعروسان یزدی.
«درخت» در فرهنگ ایرانی ها نماد آزادی، زندگی و حیات است اما این جایگاه و اهمیت در شهر كم آب و خشك یزد همواره در مرتبه ی بسیار بالایی بوده و یكی از باارزش ترین هدایای مردمان كویر شناخته می شود.
درخت از دیرباز بعنوان یكی از نمادهای حیات در مقدسات و آیین های ادیان ایرانی ها وجود داشته بطوریكه بعنوان نمونه درخت سرو در دین زرتشت بعنوان نماد آزادگی شناخته می شود و یزدی ها باز از همین نماد در ساخت نخل امام حسین(ع) كه سازه ای چوبی به شكل سرو و نمادی از تابوت امام حسین(ع) است، بهره برده اند تا آزادگی سیدالشهداء (ع) را بیان كنند.
پژوهشگر اردكانی معتقد می باشد كه درختان یكی از بهترین هدایای خانواده ها برای فرزندانشان است.
«نادر پیری اردكانی» در این رابطه به خبرنگار ایسنا می گوید: در گذشته مردم یزد برای تقدیم پاداش به فرزندان خود خصوصاً برای مناسباتی مانند نخستین روزه داری، به او درخت خصوصاً درخت پسته هدیه می دادند تا به رغم ثمربخشی به او، مروج فرهنگ كار باز باشد.
وی با اشاره به این كه معمولاً پدر شوهران به عروس های خود یك درخت بعنوان مهریه می بخشیدند، تصریح می كند: این فرهنگ در اردكان بسیار پررنگ بوده است ولی در عین حال، خانواده ها خصوصاً پدران همیشه به تمام فرزندان خود، یك درخت هدیه می دادند و آنها را در مقابل رشد و پرورش و باروری آن، مسئول می كردند تا تمام تلاش خودرا برای حفظ حیات آن درخت به كار گیرند.
این پژوهشگر فرهنگی در ادامه درختكاری در یزد را بهانه ای برای دور هم بودن خانواده ها ذكر می كند و می گوید: تمام اعضای خانواده های یزدی در روزهای درختكاری مانند روز سیزده به در(13 فروردین) كه بعنوان روز طبیعت نامگذاری شده، به طبیعت و باغات می رفتند تا در كاشت درخت سهیم باشند و بعنوان نوعی اردوی یك روزه در كنار درختكاری به تفریح و طبیعت گردی می پرداختند.
حكاكی درخت سرو بر دیواره های كاخ پرسپولیس
«جمشید منوچهری» مدیر موزه ماركار یزد در گفت و گو با خبرنگار ایسنا با اشاره به جایگاه درخت در پیشینه سرزمین ایران، اظهار می كند: حدود 500 سال قبل از میلاد بر دیواره های كاخ پرسپولیس در شیراز، درخت سرو را حكاكی كرده اند چونكه این ﺩﺭﺧﺖ ﻗﺎﻣﺖ بلندی دارد و هیچ ﺑﺎﺭی نمی دهد، بنا بر این درختی آزاد نامیده می شود، ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻧﻤﺎﺩ ﺁﺯﺍﺩﮔی می دانند.
وی اضافه می كند: صفت آزادگی درخت سرو ﺩﺭ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻓﺎﺭﺳی بسیار ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ شده ﺍﺳﺖ و شاعران باز در اشعار خود بارها برای توصیف هایشان، از عنوان «سرو» بهره برده اند كه می توان شعر «مرا در خانه سروی هست كاندر سایه قدش/ فراغ از سرو بستانی و شمشاد و چمن دارم» را مثال زد.
وی با بیان این كه ﺩﺭﺧﺖ سرو ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺳﺒﺰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻫﻴﭽﮕﺎﻩ ﺧﺰﺍﻥ ﻧﺪﺍﺭﺩ، می گوید: شاید این سرسبزی ﻧﺸﺎﻥ دﻫنده ﺧﺮمی ﻭ ﺷﺎﺩ بودن ایرانیان بوده ﺍﺳﺖ. البته این درخت ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭ ﻭﻳﮋﮔیﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮﺵ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺧﻮﺑی ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟی ﺩﺍﺭﺩ.
وی با بیان این كه مهمترین خاصیت درخت سرو مقاومت بالای ان در مقابل توفان هاست، ادامه می دهد: ﺳﺨﺖﺗﺮﻳﻦ ﺗﻮﻓﺎﻥ، ﺩﺭﺧﺘﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﻣیﺷﻜﻨﺪ ﺍﻣﺎ ﺳﺮﻭ ﺗﺎ ﺭﻭﻱ ﺯﻣﻴﻦ ﺧﻢ می شود و ﻫﺮﮔﺰ ﻛﻤﺮﺵ ﻧﻤیﺷﻜﻨﺪ. ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻧی ﻛﻪ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻳﻮﺭﺵ ﺍﻗﻮﺍﻡ ﻣﻬﺎﺟﻢ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪﻩ ﻭﻟی ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺭﻫﺎ ﻧﻜﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻣﺜﺎﻝ ﺧﻮﺑی ﺍﺳﺖ و ﺍﺯ این ﮔﺬﺷﺘﻪ، ﺩﻳﺮﭘﺎﻳی، ﻋﻤﺮ طولانی ﻭ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺳﺮﻭ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺁﻓﺎﺕ ﻫﻢ جالب توجه ﺍﺳﺖ.
منوچهری با بیان این كه ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﺩﺭﺧﺖ ﺳﺮﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻟﻪﺍﻱ ﺩﺭ ﺍﺑﺮﻛﻮﻩ ﭘﺎ ﺑﺮﺟﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﺭﺩ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺍهالی قرار دارد ﻭ ﺩﺭ ﻣﻴﺮﺍﺙ ﻓﺮﻫﻨﮕی ﻧﻴﺰ ﺛﺒﺖ ﺷﺪﻩ است، می گوید: ﺩﺭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﻫﻢ «ﺳﺮﻭ» ﻧﺸﺎﻥ ﺍﻫﻮﺭﺍﻣﺰﺩﺍ ﻭ «ﻧﻴﻠﻮﻓﺮ» ﻧﻤﺎﺩ ﺁﻧﺎﻫﻴﺘﺎ ﺍﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﻛﺎﺷﺖ ﺩﺭﺧﺖ، ﻣﻘﺪﺱ ﺍﺳﺖ ﻭ به صورتی ﺩﺍﻳﺮ ﻛﺮﺩﻥ ﭘﺮﺩﻳﺲ(ﻓﺮﺩﻭﺱ) ﻣﻘﺪﺱ روی زمین شمرده می شود.
وی تصریح می كند: روایت است آن نخلی هم كه امروزه در بخش های مركزی ایران به هنگام عزای امام حسین(ع) بلند می كنند، شكلی از سرو است كه روایت های متفاوتی درباره آن وجود دارد.
مدیر موزه ماركار می گوید: ایرانی ها باستان همه ساله در نخستین روز فصل زمستان با خدای خود پیمان می بستند كه تا سال دیگر یك سرو خواهند كاشت برای اینكه سرو نماد مقاومت در مقابل سرما بود و بعدها درخت سرو خمیده در فرهنگ ایرانی به شكل و طرح پارچه های ترمه استفاده شد.
وی یكی دیگر از درختان مقدس در ایران باستان را درخت كاج ذكر می كند و می گوید: درخت «كریسمس» هم پیشینه در مهرپرستی ایران دارد و بنا بر این امروزه مسیحیان درخت كریسمس را تزیین می كنند.
منوچهری با بیان این كه منابع مختلفی در مورد استفاده از درختان همیشه سبزی چون كاج، صنوبر و سرو بعنوان نماد كریسمس در كشورهای مختلف وجود دارد، درانتها خاطرنشان می كند: رومیان باستان باز درخت كاج را نماد غلبه میترا یا مهر بر زمستان و سرما می دانستند و در آیین مهر یا میتراییسم، چه در ایران و چه در روم باز نقوشی از بته جقه شبیه به درخت كاج یا سرو در كنار آناهیتا (در ایران) و میترا (در روم) دیده شده است.
تهیه شده توسط: فاطمه رهبر یزدی
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب