با موافقت نمایندگان؛
لایحه حفاظت از تنوع زیستی دریای خزر تصویب گردید
گل ارکیده: کلیات و جزییات لایحه پروتکل حفاظت از تنوع زیستی الحاقی به کنوانسیون چارچوب حفاظت از محیط زیست دریایی دریای خزر تصویب گردید.
به گزارش گل ارکیده به نقل از مهر، در ادامه جلسه علنی روز یکشنبه (۲۵ مهر) مجلس شورای اسلامی بررسی کلیات و جزییات لایحه پروتکل حفاظت از تنوع زیستی الحاقی به کنوانسیون چهارچوب حفاظت از محیط زیست دریایی دریای خزر در دستور کار صحن علنی مجلس قرار گرفت. نمایندگان با ۱۹۳ رای موافق کلیات و جزییات این لایحه را به تصویب رساندند. متن کامل طرح به شرح زیر است: ماده واحده- پروتکل حفاظت از تنوع زیستی الحاقی به کنوانسیون چهارچوب حفاظت از محیط زیست دریایی دریای خزر به شرح پیوست تصویب و اجازه مبادله اسناد آن داده می شود. تبصره- رعایت اصل هفتاد و هفتم (۷۷) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در مورد هرگونه اصلاح پروتکل الزامی است. بسم الله الرحمن الرحیم پروتکل حفاظت از تنوع زیستی الحاقی به کنوانسیون چارچوب حفاظت از محیطزیست دریایی دریای خزر مقدمه دولتهای ساحلی دریای خزر: جمهوری آذربایجان جمهوری اسلامی ایران جمهوری قزاقستان فدراسیون روسیه ترکمنستان که از این پس «طرفهای متعاهد» خوانده می شوند، و طرف های متعاهد کنوانسیون چار چوب حفاظت از محیطزیست دریایی دریای خزر، منعقده در تهران به تاریخ ۱۳ /۸ /۱۳۸۲ برابر با ۴ نوامبر ۲۰۰۳ میلادی می باشند (که از این پس «کنوانسیون» نامیده می شود)؛ با عزم به اجرای کنوانسیون و طبق بند (۲) ماده (۱۴) آنکه به منظور انجام اقدامات لازم برای حمایت، حفاظت و احیای منابع زیستی دریایی، همکاری در جهت تدوین پروتکل ها را تصریح می نماید؛ بعنوان طرف های متعاهد کنوانسیون سازمان ملل متحد در مورد تنوع زیستی، مورخ ۱۵ خرداد ۱۳۷۱ هجری شمسی برابر با ۵ ژوئن ۱۹۹۲ میلادی؛ با آگاهی از این که دریای خزر یک زیست بوم بی نظیر است و شمار زیادی از زیستگاه ها و گونه هایی با اهمیت فراوان ملی، منطقه ای و جهانی که نیازمند حمایت، حفاظت و احیاء هستند را در بر می گیرد و لزوم تضمین استفاده پایدار و منطقی از منابعزیستی؛ با در نظر گرفتن فشارهای وارده بر محیط زیست دریای خزر، به خاطر انواع مختلف فعالیتهای انسانی که تنوع زیستی را تهدید می کنند؛ با تاکید بر اهمیت حفاظت از تنوع زیستی و در صورت اقتضاء بهبود وضعیت میراث طبیعی و فرهنگی نواحی ساحلی و دریایی دریای خزر بخصوص از راه ایجاد مناطق حفاظت شده و حمایت و حفاظت از گونه های تهدید شده در سطوح ملی و منطقه ای؛ با ابراز نگرانی از گونه های بیگانه و لزوم توسعه اقدامات کنترلی جهت ممانعت از انتقال تصادفی این گونه ها به داخل و خارج از دریای خزر در نتیجه فعالیتهای انسانی؛ با تأیید لزوم انجام اقدامات ضروری برای حمایت، حفاظت و احیاء سلامت و یکپارچگی زیست بوم های دریایی و ساحلی دریای خزر؛ به ترتیب زیر موافقت کرده اند: بخش اول- مقررات و تعهدات کلی ماده ۱ - کاربرد اصطلاحات از نظر این پروتکل: (الف) «تنوع زیستی» یعنی گوناگونی موجودات زنده از تمامی منابع از جمله، زیست بوم های خشکی، دریایی و دیگر زیست بوم های آبی و ترکیبات بوم شناختی که بخشی از آنها هستند. این مفهوم تنوع درون گونه ها، بین گونه ها و زیست بوم ها را در برمی گیرد؛ (ب) «منابع زیستی» شامل ذخایر وراثتی، موجودات یا بخش هایی از آنها، جمعیت ها یا هر جزء زیستی دیگر از زیست بوم ها با کارکرد یا ارزش بالقوه یا بالفعل برای بشریت می باشد؛ (پ) «فناوری زیستی» یعنی هر کاربرد فناورانه سامانه های زیستی، موجودات زنده یا مشتقات آنها به منظور تولید یا اصلاح محصولات یا فرآیندهایی برای کاربرد ویژه، (ت) «مرجع صلاحیتدار» یعنی «مرجع ملی» تعریف شده در ماده (۱) کنوانسیون یا مرجع (مراجع) داخلی دولت طرف متعاهد که از طرف مرجع ملی، بعنوان مسئول اجرای تعهدات مصرح این پروتکل، تعیین شده است؛ (ث) «کشور خاستگاه ذخایر وراثتی» یعنی کشوری که به استثنای انواع توافق شده فرامرزی منابع زیستی متعلق به همه دولت های ساحلی خزر، ذخایر مزبور را در شرایط طبیعی در اختیار دارد؛ (ج) «کشور تامین کننده ذخایر وراثتی» یعنی کشوری که ذخایر وراثتی جمع آوری شده را از منابع داخلی، همچون جمعیت های گونه های وحشی و اهلی، یا از منابع بیرونی، شامل آنکه خاستگاه آنها امکان دارد در آن کشور یا خارج از آن باشد، تامین می نماید؛ (چ) «گونه اهلی یا اصلاح شده» یعنی گونه ای که به منظور رفع نیازهای بشری روند تکاملی را طی کرده است؛ (ح) «زیست بوم» یعنی مجموعه ای پویا از موجودات زنده و محیط پیرامون آنها که بعنوان یک واحد فعال دارای تأثیر متقابل هستند؛ (خ) «گونه بومی» یعنی هر گونه ای که گمان می رود فقط در یک منطقه ویژه جغرافیایی مشخص یافت می شود؛ (د) «حفاظت بیرونی» یعنی حفاظت از اجزاء تنوع زیستی خارج از زیستگاه طبیعی آنها؛ (ذ) «ماده وراثتی» یعنی هر ماده ای با منشأ گیاهی، جانوری، میکروبی یا غیره حاوی واحدهای کارکردی وراثتی؛ (ر) «گونه اصلاح شده وراثتی» یعنی هر گونه ای که ماده وراثتی آن با استفاده از فناوری ژن تغییر کرده باشد؛ (ز) «ذخایر وراثتی» به معنای ماده وراثتی است که از ارزش واقعی یا بالقوه برخوردار باشد؛ (ژ) «زیستگاه» یعنی محل خاص زندگی که موجود زنده یا یک جمعیت بطور طبیعی در آن یافت می شوند؛ (س) «حفاظت درونی» یعنی حفاظت از زیست بوم ها و زیستگاه های طبیعی و نگهداری و احیاء جمعیت های مانای گونه ها در محیط های طبیعی آنها و در مورد گونه های اهلی یا اصلاح شده در محیط هایی که خاصیت های بارز خودرا در آن توسعه بخشیده اند؛ (ش) «گونه بیگانه» (که بعنوان گونه غیر بومی یا معرفی شده هم شناخته می شود) یعنی هر گونه ای که در نتیجه پراکنش تعمدی یا تصادفی ناشی از فعالیتهای انسانی، خارج از محدوده طبیعی خود که از نظر تاریخی شناخته شده است، یافت می شود؛ (ص) «گونه مهاجم» یعنی گونه بیگانه که استقرار و پراکنش آن امکان دارد سبب بروز خسارتهای اقتصادی یا زیست محیطی در زیست بوم ها یا منابع زیستی شود یا برای سلامتی انسان مضر باشد؛ (ض) «فراهم ایی طرفها» یعنی رکن موضوع ماده (۲۲) کنوانسیون؛ (ط) «سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر» یعنی سیاهه مناطق حفاظت شده ای که برای محیط زیست دریایی دریای خزر حائز اهمیت می باشد، (ظ) «منطقه حفاظت شده» یعنی ناحیه جغرافیایی مشخص که جهت دستیابی به اهداف ویژه حفاظتی تعیین، ساماندهی و مدیریت می شود؛ (ع) «دبیرخانه» یعنی رکن موضوع ماده (۲۳) کنوانسیون؛ (غ) «استفاده پایدار» یعنی استفاده از اجزای تشکیل دهنده تنوع زیستی به شیوه و به میزانی که به کاهش دراز مدت تنوع زیستی منجر نشود و بدین ترتیب توانایی آن برای رفع نیازها و آمال نسل حاضر و آتی حفظ گردد؛ (ف) «فناوری» یعنی شیوه عمل، توصیف و کاربرد اصطلاحات برای هر کدام از علوم کاربردی یا همه آنها که استفاده تجربی و یا صنعتی دارند همچون فناوری زیستی؛ (ق) «گونه مورد تهدید» یعنی هر گونه ای از موجودات که بقای آن با فعالیتهای انسانی یا سایر عوامل بطور قابل ملاحظه ای به مخاطره افتاده باشد؛ (ک) «معرفی» یعنی هر گونه ای از خارج به داخل زیست بوم دریای خزر بطور تعمدی یا تصادفی انتقال یابد؛ (گ) «پیمانهای بینالمللی حاکم» یعنی سندهای حقوقی بینالمللی که برای تمامی طرف های متعاهد عضو آنها لازمالاجرا باشد. ماده ۲ - اهداف اهداف این پروتکل عبارتند از حمایت، حفاظت و احیاء سلامت و یکپارچگی تنوع زیستی و زیست بوم دریای خزر و همین طور تضمین استفاده پایدار از منابع زیستی و در این خصوص: (الف) حفاظت گونه های تهدید شده و زیستبومهای آسیبپذیر برای تضمین ماندگاری و تنوعزیستی آنها در دراز مدت؛ (ب) ممانعت از کاهش، تنزل و تخریب گونه ها، زیستگاه ها و سامانه های بومشناختی در جهت اصل احتیاط؛ (پ) حمایت و حفاظت از مناطقی که به بهترین وجه، طیف وسیعی از گونه ها، زیستگاه های ویژه، سامانه های بوم شناختی و میراث های طبیعی و فرهنگی مربوطه را ارائه می دهند. ماده ۳ - محدوده کاربرد بر طبق مواد (۳) و (۱۵) کنوانسیون، این پروتکل شامل محیطزیست دریایی دریای خزر، ضمن لحاظ نوسانات سطح آب و منابع آلودگی با منشأ خشکی آن، و همین طور زمینی می شود که تحت تاثیر مجاورت دریا قرار دارد، همچون تالاب های دارای اهمیت بینالمللی، همان گونه که به سبب قوانین ملی یا، در غیر این صورت توسط طرف های متعاهد تعیین شده است. ماده ۴ - اجرای پروتکل هر طرف متعاهد باید مرجع صلاحیتداری را به منظور هماهنگی اجرای مفاد این پروتکل در قلمرو و تحت صلاحیت خود تعیین کند. ماده ۵ - مقررات کلی اجرای این پروتکل باید توسط طرف های متعاهد بر مبنای قوانین ملی آنها و با لحاظ بند (۱) ماده (۹)، بند (۲) ماده (۱۱) و ماده (۳۰) این پروتکل انجام گیرد. در این خصوص طرف های متعاهد باید: (الف) بطور جداگانه یا مشترک تمامی اقدامات مناسب برای حمایت، حفاظت و احیاء محیط زیست دریایی دریای خزر را انجام دهند؛ (ب) از ذخایر طبیعی دریای خزر به نحوی استفاده نمایند که هیچ گونه صدمه ای به محیط زیست دریایی و منابع زیستی دریای خزر نرساند؛ (پ) با تاکید ویژه بر گونه های مورد تهدید، تنوع زیستی را حمایت، حفاظت و احیاء کنند؛ (ت) با ایجاد مناطق حفاظت شده، مناطقی را که بی نظیر و بسیار حساس بوده یا در سطح منطقه بطور برجسته ای نمایانگر وضعیت زیست محیطی سالم و پایدار هستند؛ حمایت، حفاظت و احیاء نمایند؛ (ث) جهت حفاظت از تنوع زیستی و استفاده پایدار و مدیریت منابع زیستی همچون زیستگاه های آنها، راهبردها، طرح ها و برنامه های اقدام ملی و در صورت اقتضاء منطقه ای را اتخاذ و قوانین مناسب را تدوین و اجرا کنند؛ (ج) برای تنوع زیستی دریای خزر، تدابیر پایشی را اعمال نمایند؛ (چ) سیاهه تنوع زیستی و زیستگاه ها را به منظور حفاظت از تنوع زیستی و استفاده پایدار و منطقی از منابع زیستی، شناسایی و تدوین کنند؛ (ح) از سازگاری راهبردهای بخشی و طرح های عملیاتی با اصول حفاظت از تنوع زیستی و استفاده پایدار و منطقی از منابع زیستی اطمینان حاصل نمایند؛ (خ) مدیریت یکپارچه ملی مناطق ساحلی را با عنایت به نیاز استفاده پایدار و منطقی از منابع زیستی و حفاظت از تنوع زیستی اجرا کنند،
(د) منابع آلودگی و هر گونه فعالیتی را که تأثیر منفی قابل ملاحظه ای بر زیستگاه ها و گونه ها دارند یا امکان دارد داشته باشند پایش نمایند؛ (ذ) با یکدیگر و با سازمان های بین المللی صلاحیت دار در زمینه حفاظت تنوع زیستی و مدیریت زیست بوم ها و گونه های مورد تهدید همکاری نمایند. بخش دوم- حمایت و حفاظت از گونه ها ماده ۶ - اقدامات حمایتی و حفاظتی گونه ها طرف های متعاهد به منظور حمایت و حفاظت از گونه ها باید: (الف) گزارش جامعی از وضعیت گونه های گیاهی و جانوری مورد تهدید را تهیه و وضعیت حفاظتی این گونه ها را با رده های پیوست یک این پروتکل که بر طبق کتاب قرمز خزر با همکاری سازمانهای بینالمللی مربوط تدوین خواهد شد، تطبیق نمایند تا با عنایت به بحث و تجزیه و تحلیل قبلی توسط طرف های متعاهد در فرآهمایی طرف ها مورد پذیرش قرار گیرد؛ (ب) فعالیتهایی را که اثرات نامطلوبی بر گونه های حمایت شده و زیستگاه های آنها دارند و سایر اقداماتی را که وضعیت مطلوب حفاظت از چنین گونه هایی را تضمین می نمایند، ساماندهی کنند؛ (پ) زنده گیری عمدی و تا حد امکان تصادفی، تملک یا کشتار، انتقال و به رهبرداری از گونه های گیاهی و جانوری حمایت شده، اجزاء و مشتقات آنها را برای مقاصد تجاری پایش و، در صورت اقتضاء، از این اعمال جلوگیری نمایند؛ (ت) مزاحمت برای گونه های جانوری، بخصوص در ضمن دوره زادآوری، جوجه کشی، زمستان خوابی یا مهاجرت و نیز در دیگر دوره های تنش زیستی را پایش و، در صورت اقتضاء، از آن جلوگیری کنند؛ (ث) همه اشکال تخریب و مزاحمت برای گونه های گیاهی حمایت شده، اجزاء و فراورده های آنها همچون جمع آوری، برداشت، برش، ریشه کنی، تملک، مبادله تجاری یا انتقال و عرضه آنها را برای مقاصد تجاری ساماندهی نمایند؛ (ج) به منظور حفاظت و احیاء گونه های مهاجر با یکدیگر همکاری کنند؛ (چ) بر طبق معیارهای مشترک مورد توافق در زمینه پویایی جمعیت، پایش دراز مدت بر وضعیت گونه های مورد تهدید موضوع پیوست یک این پروتکل، و همین طور بر ماهیت و شدت اثرات تهدید کننده بقای آنها را بر عهده بگیرند. (ح) اطلاعات در ارتباط با اقدامات در دست اجرا جهت حفاظت از جمعیت گونه های مورد تهدید موضوع پیوست یک این پروتکل را مبادله و بر مبنای معیارهای مشترک مورد توافق، کارائی چنین اقداماتی را ارزیابی نمایند؛ (خ) برنامه های اقدام ملی و در صورت اقتضاء، منطقه ای را، به منظور حفاظت درونی و بیرونی و احیاء گونه هایی که در پیوست یک این پروتکل احصاء شده اند، شرح داده، اجرا کنند؛ (د) به منظور تضمین حمایت، حفاظت ودر صورت نیاز احیاء گونه های مورد تهدید احصاء شده در پیوست یک این پروتکل با یکدیگر همکاری نمایند؛ (ذ) در صورت اقتضاء و طبق قوانین ملی، معافیت هایی را برای ممنوعیت های مقرر در زمینه حفاظت از گونه های احصاء شده در پیوست یک این پروتکل، با اهداف علمی و تکثیر و، در صورت تهدید سلامتی انسان، منظور نمایند، مشروط بر این که معافیت های مزبور به بقای جمعیت گونه های هدف یا هر گونه دیگر لطمه نرساند. ماده ۷ - گونه های بیگانه طرف های متعاهد باید: الف) معرفی گونه های بیگانه را ساماندهی و از ورود مواردی که امکان دارد اثرات زیانباری بر زیست بوم ها، زیستگاه ها یا سایر گونه ها داشته باشند، جلوگیری نمایند و گونه هایی را که از قبل معرفی گردیده و سبب بروز خسارت شده یا محتملاً سبب بروز خسارت می شوند، ساماندهی کنند؛ ب) وضعیت تمام گونه های بیگانه معرفی شده به دریای خزر و مخاطرات ناشی از آنها را بررسی و طرح اقدام منطقه ای را در مورد گونه هایی که مهاجم شناخته شده اند، تدوین و اجرا نمایند. ماده ۸ -گونه های مورد اصلاح وراثتی طرف های متعاهد باید معرفی گونه های مورد اصلاح وراثتی را ساماندهی و از ورود مواردی که امکان دارد اثرات زیانباری بر سلامت انسان، زیست بوم ها، زیستگاه ها و سایر گونه ها داشته باشند، جلوگیری نمایند و گونه هایی را که از قبل معرفی گردیده و سبب بروز خسارت شده یا محتملاً سبب بروز خسارت می شوند، ساماندهی نمایند. در مورد معرفی مزبور، با عنایت به بحث و تجزیه وتحلیل قبلی، باید در فرآهمایی طرف ها تصمیم گیری شود. بخش سوم – حمایت و حفاظت از مناطق حفاظت شده ماده ۹ - تعیین مناطق حفاظت شده ۱ - به منظور حفاظت درونی و بعد از حصول اطمینان از عدم مخالفت طرف های متعاهد، از نظر این پروتکل هر طرف متعاهد می تواند بر طبق ضوابط موضوع پیوست دو این پروتکل، مناطق حفاظت شدهای را در محیط زیست دریایی و زمینی تعیین نماید که تحت تأثیر مجاورت دریا قرار دارند. مناطق حفاظت شده مزبور امکان دارد با هدف حفاظت از موارد زیر تعیین شوند: الف) انواع زیست بوم های دریایی و ساحلی مشخص با اندازه مناسب به منظور تضمین ماندگاری و حفظ تنوع زیستی آنها در دراز مدت؛ ب) زیستگاه هایی که ناحیه طبیعی پراکنش آنها در محدوده اجرای این پروتکل، در معرض نابودی است، همچون مواردی که در نتیجه پسرفت یا محدود شدگی خودبه خودی ناحیه طبیعی، پراکنش کاهش یافتهای دارند؛ پ) زیستگاه های بحرانی برای بقاء، تولید مثل و احیاء گونه های گیاهی و جانوری بومی یا مورد تهدید، ت) مکان هایی با اهمیت ویژه، به سبب بهره علمی، زیبایی شناختی، فرهنگی یا آموزشی آنها. ۲ - چنانچه دو یا چند طرف متعاهد قصد تعیین منطقه حفاظت شده مشترکی را داشته باشند، مراجع صلاحیتدار طرف های مزبور باید در جهت همکاری برای حصول توافق در مورد اقدامات آتی، تلاش نمایند. ۳ - هر گاه مناطق حفاظت شده شامل نواحی ساحلی و دریایی مشخص شوند، طرف متعاهد مزبور باید برای حصول اطمینان از هماهنگی در اداره و مدیریت کامل منطقه حفاظت شده تلاش نماید. طرف متعاهد مزبور باید برنامه های مدیریتی را برطبق دستور العملها و معیارهای مشترک موضوع پیوست دو این پروتکل، تدوین و اجرا نماید. ماده ۱۰ - مدیریت مناطق حفاظت شده ۱ - طرف های متعاهد باید بر طبق پیمانهای بین المللی حاکم و قوانین ملی، اقدامات حفاظتی مورد نیاز را بخصوص در موارد زیر انجام دهند: الف) پیشگیری از دفع یا تخلیه پسماند و دیگر مواد که امکان دارد بهطور مستقیم یا غیرمستقیم به یکپارچگی زیستبوم منطقه حفاظت شده زیان برسانند؛ ب) ساماندهی رفت و آمد شناورها و هر نوع توقف یا لنگر انداختن آنها؛ پ) ساماندهی معرفی هرگونه ای به منطقه، همچون گونه های غیر بومی منطقه حفاظت شده مورد نظر، همین طور معرفی مجدد گونه های موجود یا حاضر در مناطق حفاظت شده؛ ت) ساماندهی هرگونه فعالیت متضمن راه اندازی فیزیکی یا اکتشاف در مناطق حفاظت شده؛ ث) ساماندهی هرگونه فعالیت علمی –پژوهشی؛ ج) ساماندهی ماهیگیری، شکار، زندهگیری جانوران و برداشت گیاهان یا تخریب آنها، همین طور تجارت جانوران و گیاهان و اجزای جانوری و گیاهی؛ چ) ساماندهی هر فعالیت یا اقدام دیگری که احتمال لطمه رسانی یا مزاحمت برای گونه ها را در پی داشته باشد، یا این امکان را پدید آورد که وضعیت حفاظت زیستبومها به مخاطره افتاده یا احتمالاً به خاصیت های فرهنگی یا طبیعی منطقه حفاظت شده لطمه برساند؛ ح) هر گونه اقدامی با هدف حفاظت از سامانه های زیستی و بومشناختی مهم ۲ - بر طبق پیمان های بین المللی حاکم و قوانین ملی، طرف های متعاهد باید برای مناطق حفاظت شده تدابیر برنامه ریزی، مدیریتی، نظارتی و پایشی را اتخاذ نمایند. تدابیر مزبور باید موارد زیر را در برگیرند: الف) تدوین و تصویب برنامه مدیریت مشخص کننده چارچوب تشکیلاتی و حقوقی و اقدامات حفاظتی و مدیریتی قابل اجرا؛ ب) پایش سامانه های بومشناختی، زیستگاه ها، پویایی جمعیت و نیز تأثیر فعالیتهای انسانی؛ پ) مشارکت دادن فعال جوامع محلی و تشکلهای بزرگ تر، در صورت اقتضا، جهت تدوین برنامه مدیریتی، متعاقباً مدیریت منطقه حفاظت شده و کمکرسانی به ساکنان محلی که امکان دارد از ایجاد منطقه حفاظت شده متاثر شده باشند؛ ت) آموزش و پرورش جوامع محلی و تشکلهای بزرگ تر و سازمانها؛ ث) آموزش مدیران و کارکنان فنی حائز شرایط. ۳ - طرف های متعاهد باید تضمین کنند که برنامه های اقتضایی ملی واکنش در شرایط اضطراری، شامل اقداماتی برای مقابله با رخدادهایی می باشند که قادرند سبب تخریب یا بروز تهدید در مناطق حفاظت شده گردند. ماده ۱۱ – روند ایجاد و احصای مناطق حفاظت شده ۱ - طرف های متعاهد باید سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر را تدوین نمایند. ۲ - مناطق حفاظت شده دریای خزر در نواحی ساحلی و یا دریایی امکان دارد بوسیله ی یک یا چند طرف متعاهد، تعیین شود. مختصات جغرافیایی مناطق حفاظت شده دریای خزر در مناطق دریایی بعد از لازم الاجرا شدن مفاد کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر توسط همه طرف های متعاهد، تعیین خواهد شد. ۳ - طرف های متعاهدی که درج مناطقی در سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر پیشنهاد می کنند، باید گزارش مقدماتی حاوی اطلاعاتی راجع به موقعیت جغرافیایی منطقه، خصوصیات فیزیکی و بومشناختی، وضعیت عملیاتی، برنامه مدیریتی و ابزارهای اجرائی و نیز گزارش توجیهی اهمیت آنرا به دبیرخانه کنوانسیون ارائه نمایند. چنانچه پیشنهادی در ارتباط با مناطقی در نواحی دریایی یا ساحلی دریای دو یا چند طرف متعاهد باشد، طرف های مربوطه باید، به منظور حصول اطمینان از ثبات اقدامات حمایتی و حفاظتی پیشنهادی و اجرای آنها، با یکدیگر رایزنی کنند. ۴ - دبیرخانه باید تطابق پیشنهاد را با دستور العملها و معیارهای مشترک موضوع پیوست دو این پروتکل بررسی نماید و چنانچه بعد از ارزیابی، مطابقتی وجود داشته باشد، بعد از حصول اطمینان از موافقت تمامی طرف های متعاهد، باید مراتب را به فرآهمایی طرف ها اعلام کند تا در مورد درج منطقه مزبور در سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر تصمیم گیری کند.
۵ - بمحض اینکه منطقه ای در سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر درج گردید، طرف یا طرف های متعاهد باید اقدامات حمایتی و حفاظتی مشخص شده در برنامه های مدیریت خودرا که بر طبق جزء (الف) بند (۲ ) ماده (۱۰ ) این پروتکل تدوین شده است، اجرا و دبیرخانه را از هر گونه تغییری در وضعیت توصیفی یا اجرائی منطقه حفاظت شده، باخبر نمایند. ۶ - دبیرخانه باید سازمانهای بین المللی و ملی صلاحیت دار را از سیاهه و اقدامات انجام شده درباب مناطق حفاظت شده دریای خزرآگاه نماید. بخش چهارم– ابزارها و الزامات حمایت و حفاظت از گونه ها و مناطق حفاظت شده ماده ۱۲ - حفاظت از تنوعزیستی در قالب مدیریت مناطق ساحلی به منظور تدوین سازوکاری جهت حفاظت از تنوع زیستی، بر طبق ماده (۱۵) کنوانسیون، طرف های متعاهد باید تدابیری را جهت تدوین و تصویب راهبردها و برنامه های ملی مدیریت مناطق ساحلی اتخاذ نمایند. اجرای این راهبردها و برنامه های ملی در موارد زیر الزامی است: الف) یکپارچه سازی حفاظت از تنوع زیستی و مقررات حمایت زیستمحیطی در برنامه ریزی توسعه ملی و یا منطقه ای؛ ب) اجرای رهیافت مدیریت یکپارچه که استفاده چند جانبه از منابع زیستی را بر طبق ماده (۳) این پروتکل مجاز می شمارد؛ پ) تجزیه و تحلیل پویایی طبیعی زیست بوم های ساحلی در مورد تغییرات سطح دریا. ماده ۱۳ - ارزیابی اثرات زیست محیطی در قالب حفاظت از تنوع زیستی بر طبق ماده (۱۷) کنوانسیون، طرف های متعاهد باید شیوه های ارزیابی اثرات زیست محیطی را بعنوان ابزاری جهت جلوگیری و به حداقل رساندن اثرات نامطلوب بر تنوع زیستی در محیط زیست دریایی دریای خزر به کار گیرند. ماده ۱۴ – دسترسی به ذخایر وراثتی ۱ - ضمن به رسمیت شناختن حقوق حاکمیت طرف های متعاهد بر ذخایر طبیعی خود، اجازه تعیین دسترسی به ذخایر وراثتی بر عهده دولتهای ملی و تابع قوانین ملی است. ۲ - با در نظر داشتن قوانین ملی، هر طرف متعاهد باید تلاش کند تا شرایطی را ایجاد نماید که دسترسی به ذخایر وراثتی جهت استفاده سایر طرف های متعاهد، بگونه ای که از لحاظ محیط زیست مناسب باشد، تسهیل گردد و محدودیت های متضاد با اهداف این پروتکل را وضع ننماید. ۳ - از نظر این پروتکل، ذخایر وراثتی ارائه شده بوسیله ی یک طرف متعاهد تنها ذخایری هستند که توسط طرف های متعاهدی که کشورهای مبداء آن ذخایر هستند یا بر اساس این پروتکل به ذخایر وراثتی دسترسی دارند، تامین شده باشند. ۴ - دسترسی به ذخایر وراثتی، در صورت اعطاء، باید بر اساس شرایط مورد توافق دوجانبه و با رعایت مفاد این ماده باشد. چنین شرایطی می توانند شامل: (الف) حلوفصل اختلاف؛ (ب) شرایط سود مشترک؛ (پ) در صورت وجود طرف ثالث، شرایط استفاده بعدی توسط آن طرف؛ و (ت) در صورت نیاز، شرایط تغییر قصد. ۵ - دسترسی به ذخایر وراثتی باید منوط به رضایت پیشین اعلام شده طرف متعاهد تامینکننده آن ذخایر باشد، مگر آنکه آن طرف متعاهد طریق دیگری را تعیین کرده باشد. ۶ - هر طرف متعاهد باید برای توسعه و انجام پژوهش های علمی بر پایه ذخایر وراثتی فراهم شده توسط سایر طرف های متعاهد با مشارکت کامل آنها و در صورت امکان در آن طرف های متعاهد تلاش کند. ماده ۱۵ - دسترسی به فناوری و انتقال آن ۱ - هر طرف متعاهد تعهد می کند که با رعایت مفاد این ماده، دسترسی و انتقال فناوری هایی را که با حفاظت و استفاده پایدار از تنوع زیستی یا استفاده از ذخایر وراثتی مرتبط هستند و سبب بروز خسارت قابل ملاحظهای بر محیط زیست نمی گردند، برای دیگر طرف های متعاهد فراهم و یا تسهیل نماید. ۲ - دسترسی به فناوری های موضوع بند (الف) این ماده و انتقال آن به سایر طرف های متعاهد باید تحت شرایط عادلانه و مطلوب، همچون شرایط ترجیحی و اعطائی که مورد توافق دو جانبه باشند، فراهم شده یا تسهیل گردد.۳ - هر طرف متعاهد باید در صورت اقتضاء تدابیر قانونی، اجرائی یا سیاست گذاری را با این هدف اتخاذ نماید که امکان دسترسی به فناوری استفاده از ذخایر مزبور و انتقال آن، بر اساس شرایط مورد توافق دو جانبه، همچون فناوری حفاظت شده بهوسیله حق انحصاری اختراع و سایر حقوق مالکیت معنوی بر طبق پیمانهای بینالمللی حاکم و سازگار با بندهای (۴) و (۵) این ماده برای طرف های تامین کننده ذخایر وراثتی فراهم شود. ۴ - هر طرف متعاهد باید تدابیر قانونی، اجرائی یا سیاست گذاری را با این هدف اتخاذ نماید که بخش خصوصی، دسترسی به توسعه مشترک و انتقال فناوری موضوع بند (۱ ) این ماده را به نفع موسسات دولتی و بخش خصوصی طرف های متعاهد تسهیل نماید. ۵ - طرف های متعاهد با به رسمیت شناختن این که حق انحصاری اختراع و سایر حقوق مالکیت معنوی امکان دارد بر اجرای این پروتکل تأثیرگذار باشد؛ باید با رعایت قوانین ملی و پیمانهای بینالمللی حاکم در این خصوص، با یکدیگر همکاری نمایند تا اطمینان حاصل گردد که حقوق مذکور حامی اهداف این پروتکل هستند و با آنها مغایرتی ندارند.
ماده ۱۶ - کمک و همکاری علمی و فنی ۱ - طرف های متعاهد باید همکاری فنی و علمی در زمینه حفاظت از تنوع زیستی و استفاده پایدار و منطقی از منابع زیستی را از راه مؤسسات ملی و بین المللی مناسب ارتقا دهند. ۲ - هر طرف متعاهد باید در اجرای این پروتکل، همکاری علمی و فنی با سایر طرف های متعاهد را ارتقا دهد. در ارتقای همکاری مزبور باید عنایت ویژهای به توسعه منابع انسانی و ظرفیت سازی سازمانی، برنامه های پژوهشی و پایش، و استانداردسازی رویه ها و دستورالعمل ها مبذول گردد. ۳ - در پیگیری اهداف این پروتکل، طرف های متعاهد باید در توسعه و استفاده از فناوری ها همچون فناوری های سنتی همکاری کنند. بدین منظور، طرف های متعاهد همین طور باید همکاریهای مزبور را از راه آموزش کارکنان و تبادل کارشناسان ارتقا دهند. ۴ - طرف های متعاهد باید ایجاد پروژه های مشترک و برنامه های تحقیقاتی و سرمایهگذاری مشترک را برای توسعه فناوری های در رابطه با اهداف این پروتکل به شرط توافق متقابل، ارتقا دهند. ماده ۱۷ - تبادل اطلاعات طرف های متعاهد باید: (الف) تدابیر مناسبی را برای سهولت تبادل اطلاعات در ارتباط با حفاظت از تنوع زیستی و استفاده پایدار و منطقی از منابع زیستی از تمام منابع در دسترس عموم اتخاذ کنند. تبادل اطلاعات مزبور باید شامل نتایج پژوهش های فنی، علمی و اقتصادی- اجتماعی و نیز اطلاعات آموزشی و دانش بومی باشد؛ (ب) اطلاعات در ارتباط با خصوصیات مناطق حفاظت شده و گونه های مورد تهدید، همچون تجربیات به دست آمده و مشکلات پیش رو را مبادله نمایند؛ (پ) در نخستین فرصت، هرگونه شرایطی را که بیم آن می رود تا زیست بوم های مناطق حفاظت شده یا بقای گونه های مورد تهدید را به مخاطره بیندازد، به طرف های متعاهد دیگر، که امکان دارد تحت تأثیر واقع شوند، و به دبیرخانه اطلاع دهند. ماده ۱۸ - آموزش زیست محیطی و آگاهی عمومی طرف های متعاهد باید: (الف) اطلاعات لازم در ارتباط با وضعیت گونه های مورد تهدید و تعیین مناطق حفاظت شده، خاصیت ها، اهمیت و مقررات حاکم بر آنها را منتشر نمایند؛ (ب) تلاش کنند تا عموم جامعه از ارزش و لطمه پذیری مناطق حفاظت شده و گونه های مورد تهدید و دانش علمی کسب شده از راه برنامه های حفاظت از طبیعت، آگاه شوند. این اطلاعات باید در برنامه های آموزشی و آگاه سازی عمومی گنجانده شوند؛ (پ) جهت تشویق مشارکت عموم و سازمانهای حفاظتی در اقدامات لازم برای پشتیبانی از مناطق حفاظت شده و گونه های مورد تهدید، تلاش نمایند؛ (ت) در صورت اقتضاء با دیگر طرف های متعاهد و سازمانهای ملی و بین المللی صلاحیتدار در زمینه توسعه برنامه های آموزشی و تنویر افکار عمومی راجع به حفاظت از تنوعزیستی و استفاده پایدار و منطقی از منابع زیستی، همکاری نمایند. ماده ۱۹ - گزارشهای طرف های متعاهد ۱ - هر طرف متعاهد باید در مورد اجرای مفاد این پروتکل بخصوص درباب وضعیت موارد زیر، گزارشی را به دبیرخانه ارائه دهد: الف) تنوع زیستی همچون گونه های مورد تهدید و بیگانه؛ ب) زیستگاه ها؛ پ) مناطق حفاظت شده موضوع سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر و تغییرات وضعیت آنها؛ ت) اجرای برنامه های آموزش زیست محیطی و تنویر افکار عمومی. ۲ - چارچوب گزارش و رویه ارائه اطلاعات باید در فرآهمایی طرف ها مورد توافق قرار گیرد. بخش پنجم: مقررات سازمانی و مالی ماده ۲۰ - مقررات سازمانی از نظر این پروتکل و طبق بند (۱۰) ماده (۲۲) کنوانسیون، فرآهمایی طرف ها همچون باید: الف) اجرای این پروتکل را تحت بررسی مستمر قرار دهد؛ ب) بر کار دبیرخانه نظارت و راهنمایی هایی را برای فعالیتهای آن ارائه نماید؛ پ) مفاد این پروتکل را تحت بررسی مستمر قرار دهد؛ ت) طبق ماده (۲۴) این پروتکل، اصلاحات این پروتکل یا پیوستهای آن و نیز پیوستهای الحاقی آنرا بررسی و تصویب نماید؛ ث) گزارشهایی را که در مورد موضوعات در رابطه با این پروتکل توسط دبیرخانه ارائه می شود، بررسی کند؛ ج) کارایی تدابیر متخذه برای حمایت مناطق حفاظت شده و گونه های مورد تهدید را ارزیابی کند و لزوم اتخاذ تدابیر دیگری را بخصوص به شکل اصلاحیه های این پروتکل یا پیوستهای آن بررسی نماید؛ چ) در صورت اقتضاء برنامه های منطقهای مرتبط، برنامه، طرح های عملیاتی و تدابیری را وفق ماده (۶) این پروتکل تصویب و بازبینی نماید؛ ح) رویه های ارائه گزارش طرف ها به سبب ماده (۱۹) این پروتکل، و مبادله اطلاعات را طبق ماده (۱۷) این پروتکل ساماندهی کند؛ خ) در مورد درج منطقه ای در سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر، طبق ماده (۹) این پروتکل تصمیم گیری نماید؛ د) مسائل مالی و بودجه ای در رابطه با اجرای این پروتکل را بررسی کند و راجع به آنها تصمیم گیری کند؛ ذ) نهادهای فرعی یا سازوکارهای سازمانی را که امکان دارد برای اجرای این پروتکل ضروری محسوب شوند، ایجاد نماید؛ ر) اقدامات اضافی که امکان دارد برای دستیابی به اهداف این پروتکل مورد نیاز باشد، بررسی و به انجام رساند؛ ز) در جهت اهداف این پروتکل، در صورت اقتضاء، خدمات فنی و مالی را از نهادهای بینالمللی و موسسات علمی مربوطه درخواست نماید. ۲- از نظر این پروتکل و بر طبق بند (۴ ) ماده (۲۳ ) کنوانسیون، دبیرخانه همچون باید: الف) بنابه درخواست هر طرف متعاهدی، کمک و مشاوره فنی، علمی و حقوقی را برای اجرای مؤثر این پروتکل ارائه نماید؛ ب) با مراجع صلاحیتدار در طرف های متعاهد در مورد اجرای این پروتکل ارتباط برقرار کند؛ پ) همکاری حقوقی، علمی و فنی را تشویق و تسهیل نماید؛ ت) ارتباط و هماهنگی با سازمان های بین المللی مربوطه، بخصوص با دبیرخانه های در رابطه با پیمان های تنوع زیستی را برقرار و حفظ کند؛ ث) به همکاری سازمانهای بین المللی، بین دولتی و غیر دولتی در ارتباط با طرف های متعاهد در اجرای این پروتکل کمک نماید؛ ج) سامانه های پایش یکسانی را برای مناطق حفاظت شده دریای خزر و گونه های مورد تهدید ایجاد کند؛ چ) با هماهنگی طرف های متعاهد و با هدف حفاظت موثر از تنوع زیستی دریای خزر، تاسیس شبکه مناطق حفاظت شده دریای خزر را پیشنهاد نماید؛ ح) پایگاه داده های مناطق حفاظت شده دریای خزر و گونه های مورد تهدید را ایجاد و بروزرسانی کند؛ خ) گزارشها و مطالعات فنی را که امکان دارد برای اجرای این پروتکل مورد نیاز باشد، تهیه و به طرف های متعاهد ارائه نماید؛ د) برنامه های آموزشی مربوط را بطور مبسوط شرح داده و اجرا کند؛ ذ) وظایف محوله در برنامه های اقدام مصوب فرآهمایی طرف ها را در چهارچوب این پروتکل انجام دهد؛ ر) وظایف دیگری را که امکان دارد توسط فرآهمایی طرف ها تعیین شود، اجرا نماید. ماده ۲۱ - تامین منابع مالی پروتکل ۱ - برای دستیابی به اهداف این پروتکل، طرف های متعاهد باید تا آنجایی که ممکن است: الف) قابل دسترس بودن منابع مالی برای تنظیم و اجرای برنامه ها، پروژه ها و اقدامات مربوط داخلی، دوجانبه و چندجانبه را بررسی و از آن اطمینان حاصل کنند؛ ب) از راه سازوکارها و منابع مالی دو جانبه و چند جانبه، بسیج منابع مالی، همچون کمک های مالی و وام، را تشویق کنند. پ) روش ها و مشوق های نوآورانه ای را برای بسیج و هدایت منابع همچون منابع موسسات، بنگاههای دولتی سایر کشورها، سازمانهای بین المللی، سازمانهای غیر دولتی و موسسات بخش خصوصی جستجو کنند. ۲ - قواعد مالی کنوانسیون باید با اعمال تغییرات لازم در مورد این پروتکل اجرا شود، مگر این که فرآهمایی طرف ها به گونه دیگری تصمیم بگیرد. بخش ششم- بندهای نهایی ماده ۲۲ - حلوفصل اختلاف ها هر گونه اختلافی میان طرف های متعاهد درباب اجرا یا تفسیر مفاد این پروتکل باید بر طبق ماده ۳۰ کنوانسیون حل وفصل شود. ماده ۲۳ - تصویب و لازمالاجرا شدن پروتکل ۱ - این پروتکل باید با تصمیم اجماعی طرف های متعاهد در فرآهمایی طرف ها تصویب شود. ۲ - این پروتکل فقط جهت امضاء کشورهای ساحلی خزر در شهر تهران از تاریخ ۹ /۳ /۱۳۹۳ (۳۰ می ۲۰۱۴ ) تا تاریخ ۹ /۳ /۱۳۹۴ (۳۰ می ۲۰۱۵ ) مفتوح خواهد بود. ۳ - این پروتکل باید مورد تنفیذ، پذیرش یا تصویب کشورهای ساحلی خزر قرار گیرد و برای الحاق هر یک از کشورهای ساحلی خزر از تاریخی که این پروتکل برای امضا بسته می شود، مفتوح خواهد بود. ۴ - اسناد تنفیذ، پذیرش، تصویب یا الحاق نزد امین کنوانسیون تودیع گردد. ۵ - این پروتکل در نودمین روز بعد از تاریخ تودیع اسناد تنفیذ، پذیرش، تصویب یا الحاق همه کشورهای ساحلی خزر، لازم الاجرا خواهد شد. ماده ۲۴ - تصویب اصلاحیه های پروتکل، پیوستهای آن و اصلاحیه های پیوستها هر طرف متعاهد می تواند اصلاحیه ها و پیوستهایی را برای این پروتکل و نیز اصلاحیههایی را برای پیوستهای آن پیشنهاد نماید. اصلاحیه ها و پیوستهای مزبور توسط طرف های متعاهد تصویب وبر طبق مواد (۲۴) و (۲۵) کنوانسیون لازمالاجرا خواهند شد. ماده ۲۵ - ارتباط با سایر موافقتنامه های بینالمللی هیچیک از مفاد این پروتکل نباید به حقوق و تعهدات طرف های متعاهد به سبب سایر پیمانهای بینالمللی که عضو آن هستند صدمه ای وارد سازد. ماده ۲۶ - تاثیر پروتکل بر قوانین ملی مفاد این پروتکل نباید حق طرف ها را در خصوص اتخاذ تدابیر ملی سختگیرانهتر در مورد اجرای این پروتکل، خدشه دار کند. ماده ۲۷ - قید تحدید تعهد هیچ گونه قید تحدید تعهدی را نمی توان در مورد این پروتکل در نظر گرفت. ماده ۲۸ - امین امین این پروتکل، امین کنوانسیون است. ماده ۲۹ - متون معتبر متون آذری، انگلیسی، فارسی، قزاقی، روسی و ترکمنی این پروتکل از اعتبار یکسان برخوردار می باشند و در صورت بروز اختلاف ناشی از تفسیر یا اجرای این پروتکل، متن انگلیسی ملاک خواهد بود. ماده ۳۰ - ارتباط با مذاکرات رژیم حقوقی دریای خزر هیچیک از مفاد این پروتکل نباید به نحوی تفسیر گردد که پیش داوری نسبت به نتیجه مذاکرات در ارتباط با رژیم نهایی حقوقی دریای خزر تلقی شود. در گواهی مراتب فوق، امضاکنندگان زیر که بطور مقتضی مجاز می باشند، این پروتکل را امضاء نموده اند. این پروتکل در شهر عشق آباد و در تاریخ نهم خرداد یک هزار و سیصد و نود و سه شمسی برابر با سی ام می ۲۰۱۴ میلادی تنظیم شد. پروتکل حفاظت از تنوع زیستی الحاقی به کنوانسیون چارچوب حفاظت از محیط زیست دریایی دریای خزر پیوست ۱ رده های شناسایی گونه های مورد تهدید منقرض شده (اییایکس) گونه ای منقرض شده است که هیچ شک منطقی در مورد مرگ آخرین بازمانده آن وجود ندارد. زمانی گونه ای منقرض شده فرض می گردد که تحقیقات جامع در زیستگاه شناخته شده یا مورد انتظار در زمانهای مناسب (شبانهروزی، فصلی، سالیانه) در سرتاسر محدوده تاریخی آن، قادر به ثبت یک فرد از آن گونه نباشد. تحقیقات باید بیش از یک دوره زمانی مناسب از چرخه و شکل زندگی آن گونه باشد. منقرض شده در حیات وحش (اییدبلیو) گونه منقرض شده در حیات وحش فقط در حالت پرورشی، در اسارت و یا بهعنوان جمعیت (یا جمعیت های) پذیرفته شده در خارج از محدوده گذشته قادر به زنده ماندن است. زمانی گونه ای منقرض شده در حیات وحش فرض می شود که تحقیقات جامع در زیستگاه شناخته شده یا مورد انتظار در زمانهای مناسب (شبانهروزی، فصلی، سالیانه) در سرتاسر محدوده تاریخی آن، قادر به ثبت یک فرد از آن گونه نباشد. تحقیقات باید بیش از یک دوره زمانی مناسب از چرخه و شکل زندگی آن گونه باشد. در معرض انقراض (سیآر) گونه ای به شکل جدی در معرض انقراض است که بر طبق بهترین شواهد موجود با یکی از معیارهای (الف) تا (ث)[۱ ] به شکل جدی در معرض انقراض منطبق باشد. پس این گونه تلقی می گردد که با خطر به شدت بالای انقراض در حیات وحش روبه رو است. در معرض خطر (اییاِن) گونه ای در معرض خطر است که بر مبنای بهترین شواهد موجود با یکی از معیارهای (الف) تا (ث) * در معرض خطر منطبق باشد. پس این گونه تلقی می گردد که با خطر بسیار بالای انقراض در حیات وحش روبه رو است. لطمه پذیر (وییو) گونه ای لطمه پذیر است که بر طبق بهترین شواهد موجود با یکی از معیارهای (الف) تا (ث) * لطمه پذیر منطبق باشد، پس این گونه تلقی می گردد که با خطر بالای انقراض در حیات وحش روبه رو است. نزدیک به تهدید (اِنتی) گونه ای نزدیک به تهدید است که بر مبنای معیارهای ارزیابی، هم اکنون حائز شرایط در معرض انقراض، در معرض خطر یا لطمه پذیر نیست، اما در آینده نزدیک، نزدیک به حائز شرایط یا احتمال حائز شرایط یکی از رده های تهدید شده خواهد بود. حداقل نگرانی (اِلسی) گونه ای در حداقل نگرانی است که وقتی بر مبنای معیارها ارزیابی حائز شرایط در معرض انقراض، در معرض خطر، لطمه پذیر یا نزدیک به تهدید نباشد. گونه هایی که در مناطق گسترده ای قرار دارند و پرشمار هستند در این رده قرار می گیرند. اطلاعات کم (دیدی) گونه ای در رده اطلاعات کم است که بر مبنای وضعیت پراکنش یا جمعیت آن، اطلاعات کافی جهت ارزیابی مستقیم یا غیرمستقیم از خطر انقراض آن وجود ندارد. امکان دارد یک گونه در این رده به خوبی مطالعه و زیست شناسی آن شناخته شده باشد، اما دادههای مناسبی در مورد فراوانی و یا پراکنش موجود نباشد. ازاین رو رده اطلاعات کم از طبقه بندی های تهدید نیست. احصای گونه ها در این رده نشان داده است که اطلاعات بیشتری نیاز است و این احتمال را که تحقیقات آینده نشان خواهد داد که طبقه بندی مورد تهدید مناسب بوده است، تصدیق می نماید. مهم، استفاده مثبت از کلیه داده های موجود است. در خیلی از موارد باید دقت بسیار زیادی جهت انتخاب بین رده اطلاعات کم و وضعیت های مورد تهدید به کار برده شود. اگر شکی در ارتباط با محدودیت نسبی محدوده پراکنش یک گونه وجود داشته باشد و مدت زمان قابل توجهی از آخرین ثبت آن گونه گذشته باشد، وضعیت مورد تهدید به خوبی می تواند توجیه گردد. بررسی نشده (اِنایی) گونه ای بررسی نشده است که هنوز بر مبنای معیارهای مورد ارزیابی قرار نگرفته است. پیوست ۲ معیارهای مشترک جهت درج در سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر الف- معیار انتخاب مکان ۱ - به جهت اینکه منطقهای حائز شرایط جهت درج در سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر باشد باید حداقل با یکی از ردیف های موضوع بند (۱) ماده (۹) این پروتکل مطابقت داشته باشد. در موارد خاصی منطقه واحدی می تواند با چندین ردیف مطابقت داشته باشد و چنین شرایطی تنها سبب تقویت مورد مشخص جهت درج منطقه در سیاهه می گردد. ۲ - هیچ محدودیتی در مورد تعداد کل مناطقی که در سیاهه درج می شوند یا تعداد مناطقی پیشنهادی هر عضو برای ثبت، وجود ندارد. با این وجود، طرف ها موافقت می نمایند که مکان ها بر مبنای مبنای علمی انتخاب و با عنایت به کیفیت آنها در سیاهه درج شوند، ازاین رو باید الزاماتی را که به سبب این پروتکل و معیارهای حاضر تعیین شده اند رعایت نمایند.
۳ - طرف های متعاهد موافقت می نمایند که علاوه بر معیارهای اساسی وضعیت اجرائی ملی مناطق حفاظت شده، معیارهای زیر، را در انتخاب مکان هایی جهت درج در سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر لحاظ کنند: (الف) اهمیت جهانی: این مکان بطور خاص مثال خوبی از یک زیست بوم طبیعی یا نزدیک به طبیعی، و همین طور مثال خوبی از خاصیت های منطقه مناسب زیست جغرافیایی است، مجموعه قابل ملاحظهای از گونه ها یا زیر گونه های نادر، لطمه پذیر یا در معرض خطر گیاهی یا جانوری یا تعداد قابل ملاحظهای از افراد یک یا برخی از این گونه ها را حمایت می کند، به سبب کیفیت و خصوصیات گیاهی و جانوری آن دارای ارزش ویژهای جهت حفظ تنوع وراثتی و بومشناختی یک منطقه است، دارای ارزش ویژهای بهعنوان زیستگاه گیاهان یا جانوران در یک مرحله بحرانی از چرخه زیستی آنها است، بطور مرتب ۲۰، ۰۰۰ پرنده آبزی را حمایت می کند، بهطور مرتب یک درصد از جمعیت یک گونه یا زیرگونه از پرندگان آبزی را حمایت می کند؛ (ب) ارزش منطقه ای: این مکان دارای ارزش منطقه ای است و بطور بارز نماینده منطقه خزر و تنوع زیستی آن است؛ (پ) وضعیت ملی: این مکان، وضعیت اجرائی یک منطقه حفاظت شده ملی، اقدامات حفاظتی و طرح مدیریت مالی را دارد؛ (ت) منحصر به فرد بودن: این مکان شامل زیست بوم های منحصر به فرد یا نادر و یا گونه های نادر، مورد تهدید، در معرض خطر یا بومی
می باشد؛ (ث) معرف طبیعی بودن: این مکان بطور بارز معرف سامانه های بومشناختی، جمعیت یا انواع زیستگاه یا سایر خصوصیات طبیعی است. (ج) تنوع زیستی: این مکان تنوع بالایی از گونه ها، جوامع، زیستگاه ها یا زیست بوم ها را دارد؛ (چ) عوامل استرسزای انسانی قابل مدیریت: مکان هایی با عوامل استرسزای انسانی کمتر در ارجحیت قرار دارند؛ (ح) عوامل استرسزای طبیعی قابل مدیریت: مکان های با کمترین درجه استرسزای طبیعی، در ارجحیت قرار دارند؛ (خ) دسترسی به دادههای پایه کافی: این مکان دارای حداقل کمبود اطلاعات می باشد و بعضی از درجه های اطلاعات پایه قابل اعتماد در دسترس است؛ (د) نماینده فرهنگی بودن: این مکان به سبب وجود فعالیتهای سنتی سازگار با محیط زیست و عجین با طبیعت که موجب رفاه جمعیت های محلی می شود، دارای ارزش بالای نمایندگی میراث فرهنگی می باشد؛ (ذ) ارزشهای علمی، آموزشی و زیباییشناختی: این مکان دارای ارزش علمی، آموزشی یا زیبایی شناختی است و با تهدیدهایی که امکان دارد بلافاصله ارزش های بومشناختی، زیست شناسی، زیبایی شناختی یا فرهنگی آنرا مختل کنند مواجه نمی باشد؛ (ر) مداخله جامعه مدنی: مداخله مستمر و مشارکت فعال عموم مردم بهویژه جوامع محلی در پروسه برنامه ریزی و مدیریت این منطقه وجود دارد. ب- معیار درج در سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر طرف های متعاهد موافقت می نمایند تا جهت درج درسیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر، اقدامات برنامه ریزی و مدیریتی زیر را در مناطق پیشنهادی خود انجام دهند: (الف) ارائه دادههای پایه مربوطه همچون جنبه های زیست محیطی، اجتماعی- اقتصادی و فرهنگی و طرحی جهت تکمیل کمبودهای اطلاعاتی شناسایی شده؛ (ب) ارائه اهداف کوتاه مدت و دراز مدت کاملاً مشخص طرح مدیریت حفاظت؛ (پ) ارائه اطلاعات در ارتباط با مقام / مقام های صلاحیتدار و وضعیت مداخله ذینفعان متعدد؛ (ت) به کارگیری اقداماتی همچون ارزیابی اثرات زیست محیطی جهت جلوگیری، پایش و کاهش تمام منابع آلودگی که امکان دارد اثر منفی بر وضعیت حفاظتی گونه ها، جامعه، زیست بوم یا زیستگاه، ارزش فرهنگی یا زیباییشناختی منطقه پیشنهادی برای درج در سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر داشته باشند؛ (ث) در اجرای مفاد این پروتکل بخصوص در مورد معرفی یا معرفی مجدد هر یک از گونه ها همکاری کاملی داشته باشند، (ج) یک منطقه جهت درج در سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر باید دارای طرح مدیریت باشد. قواعد اصلی این طرح مدیریت باید از زمان درج تعریف شده و بلافاصله اجرا گردد. طرح مدیریت تفصیلی باید در مدت سه سال از زمان درج ارائه گردد. عدم رعایت این تعهد سبب حذف آن مکان از سیاهه می گردد. (چ) صلاحیت و مسئولیت اداره و اجرای اقدامات حفاظتی برای مناطق پیشنهادی جهت درج در سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر باید به وضوح در متون حاکم بر هر منطقه مشخص گردد؛ (ح) به جهت اینکه منطقه حفاظت شده در سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر درج گردد باید دارای یک بدنه مدیریتی با اختیارات کافی و همین طور ابزار و منابع انسانی جهت جلوگیری یا پایش فعالیتهایی باشد که امکان دارد بر خلاف اهداف منطقه حفاظت شده باشند؛ (خ) به جهت اینکه منطقه ای در سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر درج گردد باید دارای برنامه پایش باشد. این برنامه باید به منظور امکان ارزیابی شرایط و تحول منطقه و همین طور اثربخشی اقدامات انجام شده حفاظتی و مدیریتی و در نتیجه تعدیل آنها در صورت لزوم، شامل شناسایی و پایش تعداد معینی از عاملهای مهم برای منطقه مورد نظر باشد. ارائه مرتب گزارشهای پایش منطقه از تاریخ درج در سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر الزامی است. پ- اجرای اقدامات حفاظتی، برنامهریزی و مدیریتی ۱ - اهداف حفاظتی و مدیریتی باید به وضوح در متن در ارتباط با هر مکان مشخص شده باشد و متشکل از مبنایی برای ارزیابی کافی بودن اقدامات انجام شده و اثربخشی اجرای آنها در مدت زمان بازنگری سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر خواهد بود. ۲ - اقدامات حفاظتی، برنامهریزی و مدیریتی حاکم برای هر منطقه باید برای دستیابی به اهداف حفاظتی و مدیریتی مندرج در طرح مدیریتی آن مکان در کوتاه مدت و دراز مدت کافی بوده و بطور خاص تهدیدهای آنرا مورد توجه قرار دهد. ۳ - اقدامات حفاظتی، برنامهریزی و مدیریتی باید بر پایه دانش کافی از عناصر محیطزیست طبیعی و عوامل اقتصادی- اجتماعی و فرهنگی باشد که مشخصه هر منطقه است. در صورت کاستی در دانش پایه، منطقه پذیرش شده برای درج در سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر، باید جمع آوری دادهها و اطلاعات مفقود را بهصورت فعالانه شروع کند. ۴ - در احترام به خاصیت مشخص هر مکان حفاظت شده، اقدامات حفاظتی برای منطقه حفاظت شده دریای خزر باید جنبه های اساسی زیر را مورد توجه قرار دهد: (الف) تقویت مقررات در ارتباط با انتشار یا دفع پسماند و سایر موادی که احتمال دارد بطور مستقیم یا غیرمستقیم به یکپارچگی این منطقه لطمه وارد نمایند؛ (ب) تقویت مقررات معرفی یا معرفی مجدد هرگونه به منطقه؛ (پ) ساماندهی هر فعالیت یا عملی که احتمال دارد موجب لطمه رساندن یا مزاحمت گونه ها شود یا امکان دارد وضعیت حفاظتی زیست بوم ها یا گونه ها را مورد تهدید قرار دهد یا خاصیت های طبیعی، فرهنگی یا زیبایی شناختی آن منطقه را مختل نماید، (ت) مقررات حاکم در نواحی اطراف منطقه مورد نظر. ۵ - گزارشدهی دورهای پایش و ارزیابی آن مکان و بازنگری های مناسب طرح مدیریتی باید بر اساس این پروتکل صورت گیرد. ۶ - عدم رعایت این معیارها سبب حذف از سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر می گردد. [۱ ] این معیارها در آخرین ویرایش (نسخه ۳.۱ ) «معیارها و سیاهه قرمز اتحادیه بینالمللی حفاظت از طبیعت» قابل دسترسی است.
منبع: گل اركیده
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب