توجه به توسعه منطقه مكران به محیط زیست

توسعه سواحل جنوبی ایران بخصوص سواحل مكران و بندر چابهار بعنوان تنها بندر اقیانوسی كشور به علت اهمیت راهبردی این مناطق در برنامه ششم توسعه مد نظر قرار گرفته و بند ب ماده 2 این برنامه سواحل مكران را جزء موضوعات خاص مكان محور می شمارد كه دولت موظف است طرح های در رابطه با آن و همینطور مصوبات ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی صرفاً در حوزه های ذیل را در بودجه سالانه اعمال نماید.
مُكران از نظر تاریخی سرزمینی ساحلی در جنوب شرقی ایران و جنوب غربی پاكستان است كه در طول دریای عمان از راس الكوه در غرب جاسك تا لاس بلا در جنوب غربی ایالت بلوچستان پاكستان گسترده است. همینطور سواحل مكران دروازه طلایی كشور به دریاهای آزاد به حساب می آید.
سیاست های كلی برنامه ششم توسعه كشور توجه ویژه به توسعه سواحل مكران دارد، با این حال، توسعه پایدار به معنای توسعه همزمان با حفاظت از منابع موجود بخصوص محیط زیست و اقلیم منطقه همینطور استمرار توسعه در منطقه امروزه پیش از توسعه هر منطقه ای مورد توجه است.
اخیرا همایش بین المللی اقیانوس شناسی خلیج فارس توسعه پایدار منطقه مكران؛ چالش ها و راهكارها به همت سازمان هواشناسی كشور برگزار گردید و «حسین مشایخ» استاد موسسه اقیانوس شناسی دانشگاه هامبورگ و از مهمانان این همایش، در مورد حفاظت از محیط زیست و رسیدن به توسعه پایدار در سواحل جنوب كشور به خبرنگار علمی ایرنا اظهار داشت: توسعه پایدار یعنی در نظر گرفتن تمام عوامل موثر بر توسعه كه می تواند در دراز مدت در حفظ آن موثر باشد و شامل محیط زیست هم می گردد. استفاده از فناوری های روز دنیا با تاكید بر دانش داخلی مهمترین عامل پایداری توسعه دریایی خواهد بود و البته برای این كار می توان از تجربه كشورهای دیگر در حوزه دریا بهره برد.
حسین مشایخ ادامه داد: بر مبنای تجربیاتی كه حتی در كشورهای پیشرفته و توسعه یافته سبب تولید فجایع زیست محیطی شده اند و باید از آنها درس گرفت، پیشرفت دانش داخلی عامل مهم حفظ پایداری در توسعه بوده و باید بتوانیم نتایج آخرین نتایج تحقیقات را در اختیار تصمیم گیران حوزه های مختلف قرار بدهیم.
وی در پاسخ به این سوال كه آیا توسعه پایدار و حفظ محیط زیست به صورت همزمان ممكن است، اظهار داشت: از یك سو، توسعه در نگاه دیگر به معنای تغییر است و تغییر در سازوكار فرایندهای دریا سبب صدمه رسانی به محیط زیست دریا خواهد شد.
مشایخ ادامه داد: از سوی دیگر، توسعه در همه نقاط دنیا اجتناب ناپذیر بوده و تلاش دانشمندان و فعالان محیط زیست باید در جهت كم كردن تاثیرات منفی آن بر محیط زیست باشد.
وی تصریح كرد: این مساله تنها با مدیریت دانش بنیان توسعه قابل دستیابی است. استفاده از پروتكل ها و استانداردهای تحقیقاتی موجود یكی از این روش ها به شمار می آید؛ یعنی مطالعات مورد نیاز انجام هر طرح با عنایت به تجربیات انجام آن در دنیا موجود است و با استفاده از دانشمندان ایرانی می توان بخش قابل توجهی از این مطالعات را در داخل انجام دهیم.
مشایخ در مورد توسعه منطقه مكران هم اظهار داشت: خوشبختانه آگاهی بسیار خوبی در مورد مشكلات زیست محیطی وجود دارد؛ بعنوان مثال در مورد طرح های انتقال آب در سواحل خلیج فارس مطرح بوده و هست. اینكه بدانیم مسئولان از عواقب زیست محیطی این طرح ها كمابیش اطلاع دارند و راه حل را در پژوهش های مشابه می دانند بسیار امیدبخش است.
«امیدواریم در آینده نزدیك تمام طرح های توسعه كشور از دهه ها قبل مطالعه شوند و تا حد قابل قبولی بتوانیم تاثیرات اجتناب ناپذیر توسعه را كنترل نماییم، برای این كار از همین امروز باید اقدام كنیم».

***نیاز به مطالعات پیش از انجام طرح های توسعه
دكتر «برنارد مایر» / Dr. Bernhard Mayer از دیگر میهمانان همایش در مورد زمینه فعالیت خود در اقیانوس شناسی اظهار داشت: حوزه فعالیت ما مطالعه پدیده های اقیانوس شناسی با استفاده از بررسی نتایج مدلهای اقیانوس شناسی و مقایسه آن با داده های واقعی است.
وی كه برای نخستین بار در همایش بین المللی اقیانوس شناسی خلیج فارس شركت كرده بود، در مورد توسعه دریایی و حفاظت از محیط زیست اظهار داشت: اول باید در مورد زیست بوم دریایی هر منطقه مطالعاتی انجام دهیم و این كاری است كه مایل هستیم در آن با ایران همكاری كنیم؛ زیرا در مناطق دیگر هم این كار را كرده ایم.
استاد موسسه اقیانوس شناسی دانشگاه هامبورگ اضافه كرد: این تحقیقات را در دریای شمال، چین و اندونزی كه محیطی استوایی دارند، هم انجام داده ایم. پدیده های این مناطق به پدیده های موجود در خلیج فارس نزدیك است، ولی تفاوت هایی از نظر دمایی و زیست محیطی بین آنها وجود دارد و نمی توانیم همان نتایج را مد نظر داشته باشیم و باید پس از تحقیقات كامل به نتایج جدیدتری برسیم.
وی تصریح كرد: پس از اینكه مطالعات در مورد منطقه كامل شد می توانیم به ایده هایی در مورد محافظت از خلیج فارس برسیم. البته باید مساله تغییرات اقلیم را هم در نظر قرار داد، می دانیم محیط زیست تحت تاثیر آن قرار می گیرد و برای رسیدن به توسعه پایدار ابتدا باید بررسی های دقیقی انجام دهیم.
وی توضیح داد: مهم ترین چالش توجه به محیط زیست و حفاظت از آن است، بر مبنای نوع تحقیقات من كه مربوط به وضعیت مرجان های دریایی می گردد می توانم بگویم این مرجان ها در آب هایی مانند خلیج فارس و آب های اندونزی زیربنای اكوسیستم دریایی هستند و اگر آنها را از بین ببریم دیگر ماهی در آب وجود ندارد. برای كاهش تاثیرات تغییرات اقلیم و اضافه نكردن دیگر تبعات این امر به محیط زیست دریایی باید به آنها توجه نماییم.

***احتمال برهم خوردن تعادل دی اكسید كربن وجود دارد
«یوهانس پچ» / Johannes Patsch از دیگر اساتید موسسه اقیانوس شناسی دانشگاه هامبورگ هم در این مورد اظهار داشت: تاثیر تغییر اقلیم بر زیست بوم هم مهم است. با افزایش میزان دی اكسید كربن شاهد اسیدی شدن آب و كاهش سطح پی اچ/ph در خلیج فارس هستیم.
استاد موسسه اقیانوس شناسی دانشگاه هامبورگ اضافه كرد: باید بدانیم هر چند اكنون تعادل دی اكسید كربن در منطقه وجود دارد یعنی میزان دی اكسید كربن جذبی با دی اكسید كربنی كه از آن متصاعد می گردد یك اندازه است؛ ولی احتمال دارد در آینده به علت تغییرات اقلیم، گرم شدن زمین یا حتی عامل انسانی این روند تغییر كند كه وضعیتی جهانی است و به یك منطقه خاص محدود نمی گردد.
پچ در مورد توافق پاریس و اینكه آیا این توافق به كاهش تبعات تغییرات اقلیم كمك می نماید یا خیر؟ هم اظهار داشت: بطور قطع باید استفاده از سوخت های فسیلی و انتشار گازهای گلخانه ای ناشی از آن را كاهش داد و البته راهكارهایی به نام انتشار منفی/ negative emission هم وجود دارد كه به معنای جذب دی اكسیدكربن از اتمسفر و تبدیل آن به سنگ است.
وی اظهار داشت: اما این راه هم خطرناك است و پایدار هم نیست، بلكه راه حل نهایی و پایدار این است كه دی اكسید كربن بیش از اندازه تولید نكنیم. راه های جدید در تولید انرژی های تجدیدپذیر به جای انرژی ناشی از سوخت های فسیلی است.